(Στάλθηκε στον Παγχαλκιδικό για το περιοδικό, αλλά δεν δημοσιεύτηκε. Το αναρτώ σήμερα, ημέρα των Τριών Ιεραρχών, αφού μάλιστα στην εκκλησία δεν ακούστηκε ομιλία!)

        ΜΙΑ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΗ ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΟΝ ΠΟΛΥΓΥΡΟ

                               ΠΡΙΝ   135  ΧΡΟΝΙΑ

         (ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΕΟΡΤΑΣΜΟ ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΙΕΡΑΡΧΩΝ ΤΟΥ 1877)  

                                                       Γράφει ο Γ. Ζωγραφάκης,

  Μια εξαιρετική ομιλία, ντοκουμέντο για το υψηλό επίπεδο μορφώσεως, το οποίο χαρακτήριζε τα σχολεία του Πολυγύρου στο β΄μισό του 19^ου αιώνα, βρέθηκε, μεταξύ πολλών άλλων, στο Αρχείο Στέφ. Κότσιανου (σωστότερα: βρέθηκε, εκτεθειμένο στη φθορά, στο υπόγειο του Κοτσανέικου, μαζί με πλήθος άλλα πολύτιμα κείμενα, βιβλία και αντικείμενα). Η ομιλία αυτή δεν φέρει συντάκτη και ημερομηνία, ωστόσο, από το συνδυασμό των πληροφοριών για τον Αβδούλ Χαμίτ[1] και τον Κιαμίλ Βέη[2], μπορεί με βεβαιότητα να προσδιοριστεί ότι εκφωνήθηκε στον εορτασμό των Τριών Ιεραρχών του 1877. Όσον αφορά τον συντάκτη και εκφωνήσαντα την ομιλία, πρόκειται ίσως για τον «ελληνοδιδάσκαλο Ιωάννη Μακρόπουλο» ή για άλλον ελληνοδιδάσκαλο των ονομαστών «Σχολείων του Πολυγύρου» της εποχής εκείνης.

                 Αλλά ας δούμε, ας διαβάσουμε, την εξαιρετική αυτή ομιλία:

             

    «  Ότε υπό τα ερείπια του κλονισθέντος θρησκευτικού οικοδομήματος της προγονικής ημών αρχαιότητος ετίθεντο αι βάσεις νέου θρη- σκευτικού καθιδρύματος, του ουρανοπέμπτου Χριστιανισμού, εφάνη ίσως κατά πρώτον ότι μεταξύ των δύο εναντίων συστημάτων, ών το μεν πολυθεϊαν εδέχετο, το δε την λατρείαν του τρισυποστάτου αληθινού Θε- ού εδίδασκεν, ουδεμία συνάντησις και ουδεμία συνεννόησις έμελλε να υπάρξει ποτέ. Και όμως τα δύο ταύτα πολέμια συστήματα ενείχον στοι- χεία, τα οποία ήτο προωρισμένον ου μόνον να καταλλαγώσιν αλλά και στενότατα να συνδεθώσιν εις διάδοσιν και εξάπλωσιν των κοσμοσωτη- ρίων αρχών, αίτινες οψιαίτερον την ανθρωπότητα έμελλον ν’ αναπλά- σωσιν* ενείχε δηλονότι το μεν πρώτον ύψος φιλοσοφικών θεωριών ανυπέρβλητον και μεγαλοπρέπειαν καλλιεπούς γλώσσης απαράμιλλον, το δε δεύτερον βάθος θρησκευτικών αληθειών πάσαν αντίληψιν υπερβαίνον. Τα στοιχεία λοιπόν ταύτα, άπερ ενείχον τα δύο συστήματα τα κατά πρώτην όψιν άλληλα αποκρούοντα πραγματικώς συνηνώθησαν και συνεκεντρώθησαν ούτως ειπείν λίαν τελεσφόρως και λίαν εμμελώς. Του δε εναρμονίου τούτου συνδυασμού αυτών γεραρά αντιπρόσωπος παρίσταται η περικλεής εν τε τη γενική και πατρίω ημών ιστορία τριάς των οικουμενικών Διδασκάλων, ων την ευαγή μνήμην εορτάζοντες σή- μερον, ευσεβοφρόνως τιμώμεν αυτούς και τας πνευματικάς αυτών αθλή- σεις ευγνωμόνως αναγνωρίζομεν.

   Υψίφωνοι κήρυκες κοσμωφελών διδαγμάτων οι τρεις ούτοι θεσπέσιοι άνδρες, ενέδυσαν την θείαν διδασκαλίαν με την πορφύραν της βασιλίδος των γλωσσών και τον μεν Χριστιανισμόν ελληνοπρεπώς εξωράιζον, τον δε Ελληνισμόν χριστιανικώς εξηγίαζον. Μαθητής επίσης μεν των Προ- φητών και Αποστόλων, επίσης δε των Ελλήνων ποιητών και συγγραφέων ο ουρανοβάμων Βασίλειος, ένθεν μεν ηρμήνευε την εξαήμερον της Γενέσεως, ετέρωθεν δε συνέγραφε την σπουδαιοτάτην παραίνεσιν προς τους νέους πώς να ωφελώνται εκ της μελέτης των ελληνικών λόγων μετά δεινότητος προσεγγιζούσης την αρχαίαν Αττικήν Μούσαν* ο δε Ναζιανζηνός Γρηγόριος αφ΄ενός μεν ανέλυε το μυστήριον της Αγίας Τριάδος μετά αιθερίου υψηγορίας, αφ΄ετέρου δε συνέταττε ιαμβεία κατά μίμησιν των Ελλήνων ποιητών* ουχί διαφόρως και ο χρυσούς την γλώτταν Ιωάννης μετά της αυτής επιμελείας ενέκειτο εις την μελέτην της Αγίας Γραφής και των εξόχων επί ύψει και κάλλει συγραφέων της αρχαιότητος, ίνα μεταφέρη τα ανέφικτα κάλλη της Αττικής ευφραδείας εις τα χριστιανικά αυτού κηρύγματα, δι ων και τα πλήθη κατεκήλει και την από του άμβωνος ιεράν φιλολογίαν δαψιλώς εκόσμησεν. Ούτω δε οι ελληνικής μαθήσεως και Χριστιανικής αρετής πεπληρωμένοι ούτοι Ιεράρχαι συνάψαντες εν εαυτοίς την τε θείαν και ανθρωπίνην σοφίαν, την ιεράν και την θύραθεν παιδείαν, και εν τη συναφεία αυτή οιονεί δεικνύοντες δια μεν της μιας χειρός την Ιερουσαλήμ και τον ουρανόν, δια δε της ετέρας τας Αθήνας και τον Παρνασσόν, εγένοντο δια τους επερχομένους άνδρας τε και αιώνας τύπος και υπόδειγμα συνανακράσεως του  ελληνισμού μετά της ευσεβείας, της οποίας μεγαλουργήματα μετ’ εκπλήξεως μεν είδεν ο κόσμος, έκθαμβος δ’ αναγράφει εις τας δέλτους εαυτής η σύγχρονος ιστορία* τηρηταί των τε έργων και διδαγμάτων αυτών εκ μιας αρχής ανεφάνησαν και αναφαίνονται πανταχού της κοινωνίας της συγκροτουμένης υπό εναρέτων και ευσεβών ανδρών εξασκούντες παντοίας πνευματικάς αρετάς, ων μεγίστη είναι η της ευδαιμονίας των λαών παραίτιος* την πραγματικήν δε ταύτην ευτυχίαν εγγυάται μόνος ο ένθερμος ζήλος των πολιτών και πατριωτών, οίτινες εις τους λύχνους των φώτων ουδέποτε διστάζουσι να επιχέωσι διαρκώς δαψιλές και λιπαρόν έλαιον με χείρα μεγαλόδωρον ‘ρίπτοντες ούτως εις τας καρδίας των αμέσως τε και εμμέσως ωφελουμένων σπέρματα αγαθοδωρίας, εξ ων βλαστησάντων μεμεστωμένους ευγνωμοσύνης στάχυας συγκομίζουσιν εις την γενικήν αποθήκην των μεγάλων ευεργετών της κοινωνίας. Τω όντι, κύριοι, και ο Πολύγυρος ανέκαθεν μέχρι της σήμερον διατελών αφ’ ενός μεν ιστορικών αναμνήσεων και παραδόσε- ων σοβαρών κληρονόμος, αφ’ ετέρου δε πολλών πλεονεκτημάτων κάτο- χος, έχει πάντοτε δικαιοτάτας αφορμάς να μην υπολειφθή άλλων πόλε- ων δυσκλεώς εις το στάδιον της εκπαιδεύσεως, εις το οποίον κατά τον παρόντα αιώνα μάλιστα πάνυ φιλοτίμως και εναμίλλως αγωνίζονται ιδιώται και άρχοντες, άτομα και κοινότητες, καθ’ ήν εποχήν πάντα τα εκπαιδευτήρια εν πάσι και κατά πάντα προστατεύονται παρά της σεβα- στής κυβερνήσεως του κραταιοτάτου και φιλολάου ημών Άνακτος Σουλ- τάν Αβδούλ Χαμίτ, ού το κράτος πολυχρόνιον (είη) και όστις πατρικώς κήδεται περί της εκπαιδεύσεως και εκπολιτίσεως πάντων αδιακρίτως των υπέρ της μακροβιότητος Αυτού ευχομένων πιστών υπηκόων, πεπει- σμένος ότι τότε μόνον θα ευημερήσωσιν οι υπό τα αίσια σκήπτρα Αυτού διατελούντες λαοί, όταν η παιδεία διαδοθή καθ’ άπασαν διεύθυνσιν υπό την εποπτείαν των πιστών υπαλλήλων του κράτους των διεπόντων τα υψηλότερα των καθηκόντων της πατρικής Αυτού Κυβερνήσεως προς το λαοσωτήριον πνεύμα[3], οποίοι ενταύθα πολυτρόπως αναδεικνύονται ο ά- ξιος Διοικητής ημών, ο καλός καγαθός Καϊμακάμης Κιαμίλ Βέης και ο ουχ ήττον ζηλωτής των καλών της παιδείας ο σοφολογιώτατος Χακίμ Ε- φένδης και οι περί αυτούς δια της ευγενούς παρουσίας τιμήσαντες σήμερον την εορτήν των σχολείων[4]* κατά τον παρόντα αιώνα, επανα- λαμβάνω, πραγματικώς θα ήτο η μεγίστη των ελλείψεων του Πολυγύ- ρου, θα ήτο η σκιερωτάτη αδοξία του, εάν μη είχε να δείξη εις ξένον τον περιηγούμενον αυτόν την θέσιν των εκπαιδευτικών καταστημάτων του* εν τοιαύτη αποτροπαίω περιπτώσει εκείνος ανέκπληκτος υπό των κα- τοίκων και την καρδίαν νενυγμένην υπό βαρείας θλίψεως φέρων θα έλε- γε «η άλλως ιστορική αύτη κοινότης[5], ως η του Ευαγγελίου Μάρθα, με- ριμνά και τυρβάζει περί πολλά, αμελεί δε ενός, ού έστι χρεία».

   Ευτυχώς όμως το έν τούτο ού έστι χρεία δεν ημελήθη, και χάριτι θεία τοιαύτης ακλεϊας δυσαπότριπτος κηλίς δεν επιχραίνει το πρόσωπον του περιωνύμου Πολυγύρου* διότι προ πολλού ανεγνωρίσθη η σπουδαιότης, ην κέκτηται ένεκα του σοβαρού παρελθόντος και της εξαιρετικής θέσεως προς την επαρχίαν, ής μητρόπολις εικότως διατελεί, συνεπεία δε τούτων πάνυ πρόθυμος υπήρξεν η φιλογενής προαίρεσις και δραστηρία ενέργεια των φιλομούσων πατριωτών εις τε την σύστασιν και την συντή- ρησιν των εκπαιδευτικών καταστημάτων, ών υπό την στέγην εορταστι- κώς συγκεκλήμεθα και άτινα ο μόνος αληθής και ακήρατος αυτού κόσμος δικαίως θεωρούνται οι αείμνηστοι ούτοι άνδρες οι συνδραμό- ντες και τελέσαντες το ιερόν έργον του προορισμού και της εν τω κόσμω τούτω αποστολής των, δηλονότι το εύ ποιείν, λιμωττούσας διανοίας εις ευωχίαν γνώσεων επί την τράπεζαν των Μουσών προσεκάλεσαν δια της σάλπιγγος της σοφίας περιηχούσης τα πέρατα της γης και λεγούσης «δεύτε φάγετε τον εμόν άρτον και πίετε οίνον, όν κεκέρακα υμίν και απολείπεσθε αφροσύνης». Τα διδακτήρια ταύτα πρόκεινται ως φάροι τηλαυγείς και φανοί φωτοβόλοι, αφ’ ών αείποτε αφθόνως εκχέονται εις την εις αυτά φοιτώσαν φιλομαθή νεολαίαν και δι αυτής εις την κοινωνί- αν σύμπασαν ακτίνες παιδεύσεως διαλύουσαι το πυκνόν  και οχληρόν νέφος της στυγεράς αμαθείας, όπερ βαρύ είχεν επικαθίσει επί των όψε- ων πάντων ημών από της πολυδακρύτου εποχής των παρελθουσών συμ- φορών[6] διαθερμαίνουσαι τας καρδίας δια συναισθημάτων αξιοπρεπών, δι ών αύται κατά μικρόν εις ηθικότητα προάγονται και βαθμηδόν εξα- γιάζονται. Τα υψηλήν την αποστολήν περικείμενα εκπαιδευτήρια ημών τότε μόνον θα εκπληρώσωσιν αυτήν, εάν ανταξίως των προσδοκιών και των ελπίδων παντός ζηλωτού της ευκλείας της πατρίδος ημέρα τη ημέρα αγγέλωσι βήματα προόδου εγγίζοντα εις το ποθητόν σημείον της εφικτής τελειότητος.

    Ευεργέται μεγάλοι τω όντι μέλλουσι δικαίως ν’ αναγραφώσιν εις την μνήμην των επελευσομένων οι προνοούντες υπέρ των σχολείων είτε δια προσφοράς κληροδοτημάτων ή εράνων είτε δια προτροπών εν πνεύματι φιλογενείας ειλικρινούς, όπως μεγάλοι ευεργέται θεωρούνται παρ’ ημών όσοι αρχήθεν μέχρι του νυν συνετέλεσαν εις την υλικήν και ηθικήν ευόδωσιν αυτών, απολαύσαντες θησαυρόν εν ουρανοίς μείζονα και άφθαρτον, προς ον αποβλέπων ο Χρυσόστομος Ιωάννης έλεγεν «ουκ εύ ποιεί ο εύ ποιών, αλλ’ εύ πάσχει αυτός και ευεργετείται μάλλον ουκ ευεργετεί* μείζονα γαρ λαμβάνει ή δίδωσι* Θεώ γαρ δανείζει ουκ ανθρώποις, αύξει τον πλούτον ού μειοί». Αν δε ο θείος πατήρ είπε ταύτα αποβλέπων εις τα μετά θάνατον, ο ποιητής Θεόκριτος μας είπεν ότι και εν τω βίω τούτω ουδέν καλλίτερον και μακαριώτερον της παρά τοις ανθρώποις υπολήψεως «τι κάλλιον ανδρί καν είη ολβίω ή κλέος εσθλόν εν ανθρώποισιν ευρέσθαι», ώστε και του ηδίστου και καλλίστου τούτου ακούσματος απήλαυσαν ούτοι και των αιωνίων αγαθών, άπερ κατά τον Απόστολον Παύλον «οφθαλμός ουκ είδε και ούς ουκ ήκουσε και επί καρδίαν ανθρώπου ουκ ανέβη». Δικαίως άρα πλην της εκάστοτε ευγνώμονος μνείας των ονομάτων αυτών, ειδικώς κατά την ημέραν ταύτην εορτήν των οικουμενικών διδασκάλων ιερόν μνημόσυνον υπέρ αυτών τελείται, εν ώ αναπέμπονται υπό των διαδόχων των σήμερον εορταζομένων τριών φωστήρων και του σεβασμιωτάτου της Εκκλησίας ιερατείου δεήσεις προς τον ουράνιον πατέρα των φώτων υπέρ αναπαύσεως μεν των τεθνεώτων ευμερίας δε των ζώντων, ευλογίας δε εκ του θείου αυτού θρόνου των έργων και των προσπαθειών εφόρων, διδασκάλων και μαθητών, οί πάντες αποδέδυνται εις τον καλόν αγώνα της παιδεύσεως.

   Εν τη δημοτελεί ταύτη περιπτώσει κληθείς καγώ ν’ αγορεύσω τι, μετά τα ειρημένα ταύτα τα ολίγα πριν ή περάνω την σύντομον αγόρευσίν μου, παρουσιάζομαι εξ ονόματος των τε διδασκόντων και της διδασκομένης νεολαίας εκατέρου των φύλων, ν’ αποτίσω τον ανήκοντα της ευγνωμοσύνης φόρον προς τους αειμνήστους είτε αποβιώσαντας είτε ζώντας ευεργέτας[7] των σχολείων μας, ευχόμενος ίνα αι θυσίαι των εύρωσι πλήρη ικανοποίησιν εις την καρποφόρον διδασκαλίαν την μετ’ αρετής και παιδείας συνηνωμένην κατά το παράδειγμα των σήμερον εορταζομένων τριών φωστήρων[8]. 

         

                

              

                                   

---

[1] Αβδούλ Χαμίτ Β΄: Έγινε σουλτάνος τον Αύγουστο του 1876. Ανακήρυξε Σύνταγμα, αλλά, μετά τον  ρωσοτουρκικό πόλεμο (Απρίλιος 1877) που ακολούθησε, την ήττα της Τουρκίας από τη Ρωσία και τη γνωστή συνθήκη του Αγ. Στεφάνου, ο Χ. ανέστειλε τη λειτουργία του Συντάγματος και έγινε απόλυτος μονάρχης ασκώντας, στο εξής, εξουσία τρομοκρατίας. «Φρικώδης τρομοκρατία εν μια λέξει επεκράτει πανταχού και πας θεωρούμενος ύποπτος ερρίπτετο εις τας φυλακάς ή εις τα ύδατα του Βοσπόρου». Από τη σπείρα των ανακτόρων του εκπορεύτηκε κύμα σφαγών κατά των Αρμενίων (35000 σφαγιασθέντες), ώστε ο Γλάδστων τον αποκάλεσε δημόσια «μέγαν δολοφόνον». Η δικτατορική και εγκληματική πολιτεία του ξεσήκωσε κίνημα εναντίον του και το 1908 αναγκάστηκε να επαναφέρει το καταργηθέν Σύνταγμα (κίνημα Νεοτούρκων). Όμως, και στη συνέχεια, δημιουργήθηκαν εξ αιτίας του ταραχές και, στις 14 Απριλίου 1909, εκθρονίστηκε, εξορίστηκε  στη Θεσ/νίκη και εγκλείστηκε στην έπαυλη Αλλατίνι. Μετά δυο χρόνια μεταφέρθηκε σε χωριό του Βοσπόρου, όπου πέθανε το 1918.

[2] Κιαμίλ Βέης: Καϊμακάμης του Πολυγύρου. Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας «Ερμής» της Θεσσαλονίκης μετατέθηκε από τον Πολύγυρο στη Βέρροια τον Μάιο του 1877 (δημοσιεύτηκαν κα- τηγορίες Πολυγυρινών εναντίον του στο φ. 188/5-4-1877) –πληροφορίες από κ. Δημ. Κύρου.

[3] Αυτές οι επαινετικές αναφορές για τον σουλτάνο και την κυβέρνησή του είναι αυτονόητα υπο- χρεωτικές για δημόσιες ομιλίες και κείμενα της εποχής εκείνης, χωρίς, τις περισσότερες φορές, να ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.

[4] Η ομιλία γίνεται παρουσία εκπροσώπων της τουρκικής διοίκησης.

[5] Επαναλαμβάνεται και τονίζεται και πάλιν η ιστορικότητα του Πολυγύρου. Αναφορά διαχρονική –θα μπορούσε να έχει γραφεί και σε σημερινό κείμενο.

[6] Πιθανότατα υπονοεί τα πάθη του Πολυγύρου κατά τις επαναστάσεις του 1821 και του 1854.

[7] Στον Πολύγυρο υπήρχε, από τότε, αλλά και στα μετέπειτα χρόνια, παράδοση συμπαράστασης και ευεργεσίας των κατοίκων και των εκτός Πολυγύρου Πολυγυρινών προς τα σχολεία, με κορύφωση τη διάθεση κληροδοτημάτων υπέρ των σχολείων (κληροδοτήματα Φραντζή – Παυλίδη κλπ).

[8] Επαναλαμβάνουμε, στο τέλος της παράθεσης της εξαιρετικής αυτής ομιλίας, αυτό που και εισαγωγικά σημειώσαμε, ότι το εξαίρετο αυτό κείμενο –ντοκουμέντο ανασύρθηκε από το μέρος του αρχείου Κότσιανου το οποίο, επί χρόνια, βρισκόταν διάσπαρτο, αφύλακτο και εκτεθειμένο στη φθορά, στο υπόγειο της κατοικίας Σ. Κότσιανου. Το αφιερώνω σε όσους ήταν υπεύθυνοι για την κατάσταση αυτή και σε όλους όσοι αδιαφορήσαμε επί χρόνια για την τύχη του πολιτιστικού αυτού θησαυρού.

   «Αντιγράφοντας …2»

   Συνεχίζοντας τα «αντιγράφοντας», μεταφέρω σήμερα ένα δημοσίευμα του Nooz.gr, της 24 -1^ου, ασήμαντο κατά πολλούς, το πολύ μονόστηλο ή και αγνοημένο στα πιο πολλά ΜΜΕ. Όμως, δεν είναι μόνο τα μνημόνια, οι πολιτικές κόντρες και όλα όσα γίνονται πρωτοσέλιδα ή καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος των δελτίων ειδήσεων. Ίσως μάλιστα ορισμένοι, διαβάζοντας τα ονόματα και την εθνικότητα, να πουν «καλά να πάθει»!

  Το περιστατικό που παραθέτω θυμίζει το εξαίρετο διήγημα το Σαμαράκη «το ποδήλατο», όμως επί το δραματικότερο:

                Ένα αδικοχαμένο «παιδάκι των φαναριών…»

  Η είδηση του τραγικού θανάτου της δεν ήταν παρά ένα μονόστηλο, λίγες λέξεις για ένα συμβάν που έκοψε το νήμα της ζωής ενός 11χρονου παιδιού.

  Η σκληρή όμως πραγματικότητα βρίσκεται πίσω από τις λέξεις, εκεί όπου η εικόνα της παιδικής εκμετάλλευσης τείνει να γίνει καθημερινότητα και αποδεκτή ως ένα …συνηθισμένο γεγονός.

  Πάνω στο παιγνίδι χάθηκε η Στέφκα, με το παλιό ποδήλατο που είχε βρει στα σκουπίδια και το μοιραζόταν με άλλα παιδιά όπως αυτή, για να «μαζέψουν» κι αυτά λίγη χαρά, εκτός από τα κέρματα των οδηγών.

   «Παιδί των φαναριών» ήταν η 11χρονη που βρέθηκε την Τρίτη κάτω από τις ρόδες ενός λεωφορείου, μαζί με το σαραβαλιασμένο ποδήλατό της.

  Ο οδηγός του λεωφορείου που μετέφερε μαθητές δεν την είδε την ώρα που διερχόταν αμέριμνη την οδό Λαγκαδά και τη χτύπησε.

  Αιμόφυρτο το κοριτσάκι μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο «Γ. Γεννηματάς», όπου και κατέληξε λόγω των πολλαπλών κακώσεων.

  «Την είχα δει τελευταία φορά την περασμένη Κυριακή, στα φανάρια της οδού Λαγκαδά, στο ύψος της Νεάπολης. Τη θυμάμαι ταλαιπωρημένη, να τραβάει με κούραση το πανί της πάνω στα παρμπρίζ των αυτοκινήτων που σκούπιζε», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Βαλμπόνα Χιστούνα από την κοινωνική οργάνωση υποστήριξης νέων «Άρσις» που εκπονεί πρόγραμμα για τα «παιδιά των φαναριών».

  Όπως αποκαλύπτει η κ. Χιστούνα, η Στέφκα ήταν τσιγγάνα και είχε έρθει από τη Βουλγαρία στην Ελλάδα πριν περίπου δύο χρόνια.

  Ζούσε σε ένα διαμέρισμα στη Θεσσαλονίκη μαζί με συγγενείς της και όσες φορές την είχαν προσεγγίσει από την «Άρσις» αρνιόταν να πάει σχολείο και να μιλήσει περισσότερο για την οικογένειά της.

  «Το κορίτσι είχε έρθει στο κτίριο όπου στεγάζεται ή «Άρσις» για να πάρει κάποια τρόφιμα, μαζί με το μικρότερο αδερφό της, με τον οποίο μάλιστα δούλευαν στα φανάρια», αναφέρει η κ. Χιστούνα, τονίζοντας ότι το τραγικό δυστύχημα είναι ενδεικτικό των σοβαρών κινδύνων που ελλοχεύουν για όσα παιδιά ωθούνται στη ζητιανιά. 

  Ήταν πολύ άσχημα χτυπημένο το κοριτσάκι και παρά τις προσπάθειες των γιατρών που το οδήγησαν άμεσα στο χειρουργείο, κατέληξε από ακατάσχετη αιμορραγία και καρδιακή ανακοπή», εξηγεί από την πλευρά του ο διοικητής του νοσοκομείου «Γ. Γεννηματάς» Παύλος Παπαδόπουλος.

  Το άψυχο κορμί του μικρού κοριτσιού παραμένει προς το παρόν στο νεκροθάλαμο του νοσοκομείου και μόνο μια γυναίκα που συστήθηκε ως γιαγιά του, πήγε να το δει.

  Απομένει η ιατροδικαστική έκθεση, η διασταύρωση των στοιχείων από το βουλγαρικό προξενείο και η υπόθεση του θανάτου της Στέφκας θα «κλείσει» ως ακόμη ένα τραγικό γεγονός…

Πηγή ΑΜΠΕ

Γιώργος Ζωγραφάκης                                                       Πολύγυρος 21-1-2013

Συνταξ. δάσκαλος

Κων/λεως 7, Πολύγυρος

Τηλ.:2371023943 –κ. 6972315632                             Προς

                                                               Τους δύο Συλλόγους δασκάλων –νηπ/γών

                                                                Χαλκιδικής

  Αγαπητοί συνάδελφοι

  Σας στέλνω από ένα αντίτυπο του βιβλίου μου με τίτλο «ΟΙ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ –Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΟ 1^Ο ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟ ΤΑΓΜΑ ΚΡΗΤΩΝ», το οποίο εξέδωσε ο Δήμος Πολυγύρου και παρουσιάστηκε ως επίσημη εκδήλωση του Δήμου, στις 2 Νοεμβρίου 2012, ανήμερα της 100ής επετείου από την απελευθέρωση της Χαλκιδικής. Με την ευκαιρία θα μου επιτρέψετε να σας επισημάνω ορισμένα από τα περιεχόμενα του βιβλίου:

  Α΄ : Στη σελίδα 48, όπως και στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, περιλαμβάνεται η ιστορική ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ της απελευθέρωσης της Χαλκιδικής, την οποία υπέγραψε και εξέδωσε από τον Πολύγυρο, στις 2 Νοεμβρίου 1912, ο Ταγματάρχης Γεώργιος Κολοκοτρώνης, εγγονός του Θεόδ. Κολοκοτρώνη, εθελοντής στην τελευταία επανάσταση της Κρήτης και Μακεδονομάχος:

          

        Η ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΤΗΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ

   Προς άπαντας τους κατοίκους των χωρίων  και    κωμοπόλεων Χαλκιδικής και

                                                    Αγίου Όρους    

  Εν ονόματι του Βασιλέως Γεωργίου του Α΄, καθιστώ υμίν γνωστόν ότι άπαντα τα καταληφθέντα μέρη υπό του Ελληνικού Στρατού, αδιακρίτως εθνότητος και θρησκεύματος, υπάγονται εφεξής υπό τους Ελληνικούς Νόμους, κατά τους οποίους θέλουσιν απολαμβάνει ισονομίας και προστασίας τιμής, ζωής και περιουσίας.

  Οι Μουχτάρηδες θέλουσιν εκτελεί τα καθήκοντα των Δημάρχων μέχρι ενεργείας των εκλογών, αφού προηγουμένως ομόσωσι τον νενομισμένον όρκον εις τον συνταγματικόν Βασιλέα των Ελλήνων.

                                                      

                                    Εν Πολυγύρω τη 2^α Νοεμβρίου 1912

                                 Ο Στρατιωτικός Διοικητής Χαλκιδικής

                                 Γεώργιος Κολοκοτρώνης, Ταγματάρχης

  Β΄ : Στις σελ. 43-45 περιλαμβάνεται ένα ενθουσιώδες ποίημα, το οποίο συνέθεσε ο τότε δάσκαλος του Δημ. Σχολείου Αρναίας Δημ. Τσιολάκης και το απήγγειλε κατά την πάνδημη υποδοχή του Ουλαμού του Τάγματος Κρητών, (ο οποίος όδευε δρομαίως προς το Άγιον Όρος δια να το καταλάβει, προλαμβάνοντας τους τότε συμμάχους μας Βουλγάρους, που επιδίωκαν την κατάληψη του Όρους, αντί των Ελλήνων). Τον Ουλαμό οδηγούσε ο τότε ανθυπολοχαγός Ιωάννης Σ. Αλεξάκης (παρόντος ωστόσο και του λοχαγού του Καλοπ. Λυμπέρη), οι οποίοι δεν εγνώριζαν ότι την ίδια μέρα που αυτοί έφθασαν στην Αρναία –και ο Κολοκοτρώνης στον Πολύγυρο- το Άγ. Όρος καταλήφθηκε από ισχυρό άγημα του –υπό τον «Αβέρωφ»- Πολεμικού μας Ναυτικού.

  Να σημειωθεί ότι το βιβλίο που σας στέλνω, ουσιαστικά –όπως γράφει και κάτω από τον τίτλο του – αξιοποιεί ανάλογο δίτομο έργο του ανθυπολοχαγού Αλεξάκη (λεπτομέρειες στο βιβλίο).

             «Η υποδοχή μας εις Λιαρίγκοβην (Αρναίαν)

  Εις την κατηφορικήν πλαγιάν του Χολομώντος, προ της κωμοπόλεως Λιαριγκόβης, μέσα εις το δάσος επί της οδού (σημ.: εκεί που έχει στηθεί σήμερα ένα σχετικό μνημείο), είχον ανέλθει οι ιερείς με το ευαγγέλιον και τα εξαπτέρυγα, -ο εκεί εδρεύων Μητροπολίτης Σωκράτης έλειπεν εις Θεσσαλονίκην-, οι μαθηταί του σχολείου άδοντες με τους δασκάλους και οι κάτοικοι. Οι ιερείς έψαλλον και η στιγμή ήτο ιερά. Εσταματήσαμεν και συνεκεντρώθη ο εν πορεία Ουλαμός.

  Ο Διευθυντής του σχολείου (Ν. Παπαστεργίου), μας προσεφώνησε με συγκίνησιν και εις διδάσκαλος, ο Δημ. Τσολάκης, απήγγειλε το κατωτέρω ποίημα, το οποίο μου ενεχείρισεν έπειτα και το τηρώ εις το αρχείον μου.

      Το ποίημα του δασκάλου Δημ. Τσολάκη:

          

         Εις την υποδοχήν του Ελληνικού Στρατού

1. Καλώς ήλθετ’ ω φίλοι, αετοί της Ελλάδος!

  Καλώς ήλθετ’ ω φίλοι, της ενδόξου Παλλάδος

  εις τα χώματα ταύτα, τα με τόσης λαχτάρας,

  εκλυτρούμενα σήμερον της πρώην κατάρας.

2. Καλώς ήλθετ’,  ώ άγγελοι χαράς αιωνίου,

  και διώκται δουλείας φρικτής απαισίου,

  με το άγιον λάβαρον, την θείαν σημαίαν,

  εις την χώραν του κλέους, αμιγή και γενναίαν.

3.  Καλώς ήλθετε, έαρ, ευωδία και δρόσος,

   να δροσίσητε χώρας που εμάραν’ ο χρόνος,

  με το άχαρι βλέμμα, με το άσκοπον πόδι,

  και τας έδειραν τύραννοι κι αμέτρητοι πόνοι.

4.  Καλώς ήλθες, καλλίνικε, νικηφόρε Στρατέ,

    με σταυρόν, με σημαίαν, ώ Στρατέ ποθητέ,

   με τα σκήπτρα εις τα άφοβα χέρια,

   και με δάφνας στεμμένα αστέρια.

5.  Ευφραίνου, αιμόφυρτος και δύσμοιρος χώρα,

   γιατί να, ο Σωτήρ σου ελήλυθε τώρα,

   σώζων λαούς από θλίψεις και πόνους,

   σκλαβωμένους βαρειά επί πέντε αιώνας.

6.  Δρυμώνες, δάση, λαγκάδια και λόγγοι,

   οπού λύπαι σας έδειραν, στενάγματα, πόνοι,

   σκιρτήσατε τώρα, φωνάζοντες όλοι,

   έξω πίκρα, δάκρυ και φόνοι.

7.  Και τώρα π’ ανέστη η χώρα η θεία,

   κι εσκυλεύθη η κόλασις η μαύρη δουλεία,

   ας φωνάξωμεν όλοι ομού μια φωνή,

   Ζήτω, ζήτω Πατρίς Ελευθέρα, Ζήτω νέα ζωή.

8.  Αδέλφια, μανάδες, κορίτσια, παιδιά,

     χαιρετήσωμεν όλοι την θεί’ Ελευθεριά,

     και φωνάξωμεν όλοι ομού, μια φορά,

     μακράν η δουλεία η πικρά συμφορά.   

9.  Παρήλθον, των Τούρκων οι μαύροι οι χρόνοι,

    θα λείψει το δάκρυ, θα λείψουν οι πόνοι,

    ΄που δέρναν τη φίλη μας, τη δόλια πατρίδα,

    επί πέντε αιώνας σε φριχτή αλυσίδα.

10. Και ήλθ’ η μέρα π’ αναμέναμεν όλοι,

     κι’ εγελάσαν τα χείλη και επαύσαν οι πόνοι,

    και αδέσμευτοι τώρα ας φωνάξουμ’ ομού,

   Ζήτω, Ζήτω, Πατρίς Ελευθέρα, Ζήτω, Ζητω, ώ δώρον Θεού.

11.  Κι αύτ’ η μέρα θάν’ ημέρα αγία,

      που Έθνος ολόκληρον, μαζί η Εκκλησία,

      με τόσην παράταξιν σεμνήν και ωραίαν,

     υψούσι το λάβαρον, την θείαν σημαίαν.

12. Σημαία, που χρόνοι, καιροί κι’ αιώνες  

     παρήλθον, έως ότου λαοί αγαπώντες,

    σ’ επανίδουν και πάλιν με τόσην ελπίδα,

   κι’ υπερήφανη σε στήσουν εις την πρώτην κοιτίδα.

13. Τιμή εις τον Βασιλέα Γεώργιον τον Α΄,

     τιμή εις τον Βενιζέλον μας, τον Πρωθυπουργόν μας.

    τιμή εις τα όπλα του Στρατού,

    και εις τον Διάδοχόν μας.

14. Που ήκουσαν με πόνον

    κι έτρεξαν με πόθον

   τους Τούρκους να τροπώσουν

   και μας ελευθερώσουν.

15. Φύγε, φύγε, δουλεία,

    κατάρα Θεού,

   εις βράχους αβάτους,

   μη φανείς ουδαμού.

        Εν Λιαριγκόβη Χαλκιδικής τη 2^α Νοεμβρίου 1912

  Υπό Δημητρίου Τσιολάκη (διδασκάλου Σχολείων Λιαριγκόβης)

                            Δια κ. Ανθυπολοχαγόν Αλεξάκην

  Μπορεί το ποίημα αυτό να είναι σε πολλά σημεία άτεχνο και να μη διεκδικεί δάφνες λογοτεχνικές, είναι όμως αναμφισβήτητα ένα ξέσπασμα ενθουσιασμού και πατριωτικής έξαρσης. Πολλές φορές έχω φανταστεί τον μακρινό αυτό συνάδελφο, συνεπαρμένο από τα ραγδαία και ασφαλώς συγκλονιστικά γεγονότα, να προσπαθεί, μέσα σε συγκλονισμό, να εκφράσει ποιητικά τα συναισθήματά του. Είναι ευτύχημα που γράφηκε αυτό, όπως είναι και ευτύχημα ότι ο Αλεξάκης, πολλά χρόνια αργότερα, το περιέλαβε στο σημαντικό, ως ιστορικό ντοκομέντο, βιβλίο του «Πολεμικαί Αναμνήσεις».

  Μετά την απαγγελία του ποιήματος από τον ίδιο το στιχουργό δάσκαλο, ο Αλεξάκης γράφει: «Ο δ/τής του Λόχου, διαρκούσης της προσφωνήσεως, με το βλέμα με ηρώτησεν αν θέλω να απαντήσω εγώ και το έπραξα ευχαρίστως. Δεν ενθυμούμαι τώρα όλο το εκ του προχείρου σύντομον λογίδριόν μου. Αλλά δεν ξεχνώ την ιερότητα της στιγμής εκείνης και την συγκίνησίν μου. Έκλαιον ιερείς και λαός.

  «Αδέλφια», είπα, «Σας εφέραμεν την ελευθερίαν που εποθούσατε όλοι και οι πρόγονοί σας και οι πατέρες σας επί αιώνας. Η χαρά σας είναι και χαρά μας. Θρήνου, ο καιρός πέπαυται. Μη κλαίετε! Ανέτειλεν η αυγή της Ελληνικής Ελευθερίας. Η Μακεδονία ανέστη. Εορτάσατε!».

  Κατήλθομεν εις την κωμόπολιν, παρήλασεν ο Ουλαμός βάδην, παρά την κόπωσιν των ανδρών, και εγκατεστάθημεν εις το σχολείον προς διανυκτέρευσιν… Εδειπνήσαμεν οι δύο αξιωματικοί εις το σπίτι του Δημάρχου και ενθουσιώδους πατριώτου Γιάννη Κοτσάνη, όστις μας διηγήθη τα γεγονότα του τόπου προ της αφίξεώς μας και εκοιμηθήκαμεν  εις το υψηλόν σπίτι του επίσης λαμπρού πατριώτου Κωνσταντίνου Δημητρακούδα. Είχεν ούτος κόρην και υιόν απόντα τότε εις την Θεσσαλονίκην. Ήλθε και τον εγνωρίσαμεν επίσης ο ιατρός Σαραφιανός. Επίσης μας επισκέφθη ο διδάσκαλος Τσιολάκης, όστις μου ενεχείρισεν το ανωτέρω ποίημά του.»

  Γ΄ Στις σελ. 89-91 του βιβλίου περιλαμβάνονται αυτοσχέδια πρωτοχρονιάτικα κάλαντα, τα οποία συνέταξε και δίδαξε άλλος δάσκαλος (Ευάγγελος Καλλούδης) στο Ζαγκλιβέρι, χαρακτηριστικά για τις ημέρες αυτές της απελευθέρωσης. Να τι γράφει σχετικά ο Αλεξάκης:

   2. Τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς (σελ. 612). Με επεσκέφθη ο Διευθυντής του εδώ σχολείου Ευάγγελος Καλλούδης, λαμπρός εκπαιδευτικός, πατριώτης και οικογενειάρχης, ο οποίος μου έδωκε τα κατωτέρω κάλαντα, τα οποία εψάλλοντο εδώ κατά την Πρωτοχρονιάν. Καταχωρώ, ως έχει, το δωρηθέν μοι αντίγραφον:

                   

  Εις τον αξιότιμον κ. Αλεξάκην, ανθυπολοχαγόν

  1.   Αρχή ιμηνιά κι αρχή χρονιά 

         χρυσή μου δενδρολιβανιά,

        αρχή, αρχή καλός μας χρόνος

        εκκλησιά –εκκλησιά με τ’ Άγιον Όρος         

  2.  Το Νέον έτος έφθασε,

       το 12 μας πέρασε

      μας ήρθε 13,

     η ωραί –η ωραία ελευθερία.

 

  3. Μας ήλθεν η ελευθεριά,

     μας φεύγει η παληο –Τουρκιά,

    φεύγει η βάρβαρος Τουρκία

   η σκλαβιά, η σκλαβιά και τυραννία.

  4. Θαρρούσεν η Παλιο Τουρκιά,

     πως είναι οι Έλληνες παιδιά

    μα εί –μα είναι παληκάρια,

   πολεμούν, πολεμούν σαν λεοντάρια.

 

  5.  Βροντούν κανόνια ’ς το Γιδά

    κι επάνω εις τα Γιαννιτσά,

    βροντούν, βροντούν και τα τουφέκια,

   πέφτουν Τούρ- πέφτουν Τούρκοι  σαν λελέκια.

 

  6. Παντού μυρίζει ελευθεριά,

     μακράν μας φεύγει η σκλαβιά,

    μακράν –μακράν εις την Ασία,

   μέσ’ ’ς την βά – μέσ’ ’ς την βάρβαρο Τουρκία.

  7. Να ζήσ’ ο Βασιλέας μας!

   ο μέγας Βενιζέλος μας!

  Ζήτω, Ζήτω του Διαδόχου

  του μεγά- του μεγάλου μας ανθρώπου.

 8.  Μεγάλωσε… ω! τι χαρά!

    θα πάγη ’ς την Αγιά Σοφιά.

   Εκεί –εκεί θα μεταλάβη,

  Με τους Τούρ- με τους Τούρκους να τα βάλη.

9.  Να ζήσουν τα λεοντόκαρδα,

   τα ελεύθερ’ Ελληνόπαιδα

   τα γενναία Κρητικάκια

  τα εύμορφα, τα εύμορφα παληκαράκια.    

   

  Σας εύχομαι, κύριε Ανθυπολοχαγέ, να πεταχθήτε σώος εις τας αγκάλας των φιλτάτων σας                                                         

                                    Σας ασπάζομαι φιλικώς

  Ο Διευθυντής των Σχολών Ζαγκλιβερίου Ευάγγελος Καλλούδης

                                 Εν Ζαγκλιβερίω τη 6^η Ιανουαρίου 1913.

   Σημείωση: Αυτοί οι δάσκαλοι, τελικά, δεν πιάνονται με τίποτα. Θυμηθείτε το ποίημα του δασκάλου Τσιολάκη στην υποδοχή του Ουλαμού στην Αρναία. Στη συνέχεια ο Αλεξάκης σημειώνει ότι οι εκεί μαθητές του σχολείου τραγουδούν στους δρόμους και στην εξοχή συγκινητικά τραγούδια, όπως,

   «Διψούν οι κάμποι για νερό και τα βουνά για χιόνια,

    διψούσαν και για λευτεριά οι σκλάβοι τόσα χρόνια.

   Ξυπνάτε από τα μνήματα αδικοσκοτωμένοι,

   να ιδήτε την πατρίδα σας που ’ναι λευτερωμένη.

      Ξύπνα, καϋμένε μου ραγιά!

      Ξύπνα να δεις ελευθεριά!»        κ. ά.

  Δ΄ : Στις σελ. 62-63 πάλι αναφέρεται δάσκαλος, στο Γομάτι, (Ιωάννης Μορφουλάς), όπου, μαζί με τον παπά Ιάκωβο του χωριού, καταγράφουν αξιοπρόσεκτα πράγματα, υπό τον τίτλο Η θρησκευτική πίστις των υποδούλων. Ιδού:                                     

  Ο ιερεύς παπά Ιάκωβος, ο διδάσκαλος Ιωάννης Μορφουλάς και άλλοι, όλοι θερμοί πατριώται, μας εβεβαίωναν εκεί ότι ήτο θέλημα Θεού να τους ελευθερώσωμεν και ότι το ήλπιζον, διότι το έτος 1912 με ελληνικούς αριθμούς σημαίνει αναστάσεως ημέρα, ως φαίνεται πράγματι από το άθροισμα των αντιστοίχων ελληνικών αριθμών, ως κάτωθι:

     α             1                α              1               η           8

     ν          50                σ           200               μ         40

    α             1                ε              5                ε           5

   σ          200               ω          800               ρ        100

   τα        300               ς           200               α            1

-------------------------------------------------------------------------------

              552         +               1206         +             154  = 1912

  Μου είπαν ακόμη ότι καθ’ όμοιον τρόπον εφάνη ότι κατά το έτος 1868, με την τριετή κρητικήν επανάστασιν 1886-1889, ότι η Τουρκία εκινδύνευεν, αφού με τους ελληνικούς αριθμούς η φράσις Τουρκία χάνεται έχει άθροισμα 1868, ως εξής:

    Τ         300            χ           600

    ο          70             α               1

   υ          400            ν             50

  ρ          100            ε               5

  κ           20             τ            300        

  ι            10             α               1

  α             1             ι              10

--------------------------------------------------

             901             +           967          =    1868

   Τα ανωτέρω είναι βέβαια τυχαίαι συμπτώσεις, αλλά ήτο συγκινητική η αγνή θρησκευτική πίστις των εις αλλόθρησκον δυνάστην υποδούλων εκείνων αδελφών μας.

  Και σε άλλα σημεία αναφέρονται δάσκαλοι, ήταν άλλωστε φυσικό και αναμενόμενο οι δάσκαλοι να μετέχουν ενεργά στις εκδηλώσεις για την απελευθέρωση του τόπου.

    Συνάδελφοι,

  το βιβλίο μου αυτό, δια του Δήμου Πολυγύρου, στέλνεται σε όλα τα σχολεία της Χαλκιδικής. Νομίζω ότι αξιοποιεί ένα σημαντικό ντοκουμέντο για τα γεγονότα και τα πρόσωπα της ιστορικής αυτής εποχής.

                                                                   Φιλικά και συναδελφικά

                                                                          Γ. Ζωγραφάκης

Σημείωση: Την επιστολή μου αυτή θα αναρτήσω και στην προσωπική μου ιστοσελίδα: zografakis.blogspot.gr

ΕΠΕΤΕΙΑΚΑ …1

   Υπό τον γενικό τίτλο «Επετειακά…1,2,3…» θα αναρτώ κατά διαστήματα και κατά περίπτωση, διάφορα μικρά ή μεγάλα αφιερώματα. Αρχίζω με αντιγραφή ενός αφιερώματος στον μεγάλο μας συγγραφέα Νίκο Καζαντζάκη, που δημοσίευσε το «ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ», στις 6 Ιανουαρίου, γραμμένο από τον Γιάννη Ν. Μπασκόζο. Παρ’ όλον ότι δεν είναι φιλολογικό –υπάρχουν πλήθος αφιερώματα, πρόσφατα και παλιότερα, για τον Καζαντζάκη- το καταχωρώ, ως αρχή του έτους 2013, κατά το όποιο συμπληρώνονται 130 χρόνια από τη γέννηση του Ν. Κ. Θα ακολουθήσουν και άλλα, είτε από δικά μου δημοσιεύματα, είτε από αφιερώματα άλλων, πλέον ειδικών, καθώς, όσα και να γράψει κανείς για τον Καζαντζάκη, είναι λίγα, μπροστά στο γιγάντιο μέγεθός του και την παγκόσμια φήμη του.

                         «Η ζωή του ένας ανήφορος 

    Στις 18 Φεβρουαρίου 1883 γεννήθηκε ο μεγάλος Έλληνας συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης. Μαζί με τον Καβάφη είναι οι δύο πιο γνωστοί Έλληνες λογοτέχνες στο εξωτερικό, εξαιρουμένων των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων. Εφέτος που συμπληρώνονται 130 χρόνια από τη γέννησή του, είναι μια σημαντική χρονιά, καθώς έχουν προγραμματιστεί πλήθος εκδηλώσεων μετά και το τέλος, όπως είναι ήδη γνωστό, της πολυετούς διαμάχης μεταξύ της Διεθνούς Εταιρείας Φίλων Νίκου Καζαντζάκη και των εκδόσεων Ν. Καζαντζάκη, πράγμα που γεμίζει τους μελετητές και τους αναγνώστες του συγγραφέα με αισιοδοξία για την ευρύτερη διάδοση του έργου του. Επιπλέον οι εκδόσεις των έργων του απέκτησαν νέο φιλολογικό επιμελητή, τον γλωσσολόγο και μελετητή του έργου του συγγραφέα δρα Νίκο Μαθιουδάκη.

                               Πληθωρικός

  Ο Νίκος Καζαντζάκης υπήρξε μια πληθωρική λογοτεχνική προσωπικότητα.. Από την πρώτη του δημοσίευση, δοκίμιο και πεζά ποιήματα με το ψευδώνυμο Κάρμα Νιρβαμή στο περιοδικό «Πινακοθήκη» και το πρώτο βιβλίο «Όφις και Κρίνος»[1] (1906) ως την προβολή το 1957 στο Φεστιβάλ Καννών της ταινίας του Ζυλ Ντασσέν «Εκείνος που πρέπει να πεθάνει», βασισμένης στο μυθιστόρημά του «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», ο Νίκος Καζαντζάκης έζησε μια πλήρη ζωή, γεμάτη ένταση, πνευματικές αναζητήσεις, λογοτεχνικές διαμάχες, μεγάλες φιλίες και μεγάλους έρωτες.

  Παρά τα δύο Νόμπελ Λογοτεχνίας που έχει η Ελλάδα, ο Νίκος Καζαντζάκης εξακολουθεί να παραμένει ο πιο γνωστός Έλληνας σύγχρονος συγγραφέας στο εξωτερικό και τα βιβλία του να κοσμούν όχι μόνο τα μεγάλα βιβλιοπωλεία αλλά και τα περίπτερα στα αεροδρόμια και στους τουριστικούς τόπους. Η ταινία «Ζορμπάς, ο Έλληνας» του Μιχάλη Κακογιάννη, με την εκπληκτική ερμηνεία του Άντονι Κουίν, έκανε τον ήρωά του πιο γνωστό ακόμη και από το συγγραφέα του και αποτέλεσε ένα παγκόσμιο brand για την ελληνική ψυχή.

  O Ν. Καζαντζάκης γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης, όπου και τελείωσε το γυμνάσιο[2]. Σπούδασε νομικά, τελειώνοντας με άριστα, στην Αθήνα. Παρακολουθεί αργότερα μαθήματα Φιλοσοφίας με τον Μπερξόν στο Παρίσι και συνεχίζει να δημοσιεύει. Η υφηγετική διατριβή του για τον Νίτσε θα σημαδέψει τη φιλοσοφία του, την προσωπική του στάση και την αισθητική του. Θα ασχοληθεί και με την πολιτική, καθώς θα δουλέψει στο γραφείο του πρωθυπουργού Βενιζέλου, γενικός διευθυντής στο νεοσύστατο υπουργείο Περιθάλψεως για τον επαναπατρισμό των Ελλήνων του Καυκάσου, αλλά σχεδιάζει και παράνομη πολιτική δράση στην Κρήτη (1924-1925) και συλλαμβάνεται για λίγο. Μαχητικός δημοτικιστής, γίνεται ιδρυτικό μέλος του Εκπαιδευτικού Ομίλου[3].

  Ταξιδεύει πολύ σε όλο τον κόσμο, στις ευρωπαϊκές χώρες, στη Ρωσία και στην Κίνα. Γνωρίζεται με τον Ρουμάνο συγγραφέα Παναΐτ Ιστράτι και γίνονται αδελφικοί φίλοι. Παντρεύεται το 1910 τη Γαλάτεια Αλεξίου, με την οποία χωρίζει επισήμως το 1926. Το 1924 γνωρίζεται με την Ελένη Σαμίου, με την οποία θα παντρευτούν το 1945 με κουμπάρο τον μεγάλο φίλο του Άγγελο Σικελιανό και θα ζήσουν όλα τα χρόνια μαζί. Προτάθηκε τρεις φορές για το Νόμπελ Λογοτεχνίας[4], ενώ η Ιερά Σύνοδος θέλησε να απαγορευτούν τα βιβλία του. Ο «Τελευταίος Πειρασμός», έργο του 1953, βρίσκεται στον κατάλογο των απαγορευμένων βιβλίων της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.

                                           Πολύπτυχο έργο

  Το έργο του Νίκου Καζαντζάκη είναι πολύπτυχο και εκτείνεται σε πολλές περιοχές της λογοτεχνίας. Έγραψε μυθιστορήματα, ποιήματα, κάντος, ταξιδιωτικά, σενάρια για κινηματογράφο, θεατρικά έργα, παιδικά έργα, αναγνώσματα για το δημοτικό σχολείο, μεταφράσεις, διασκευές κλασικών, λεξικά, μυθιστορηματικές βιογραφίες που δημοσίευε ανώνυμα σε εφημερίδες και περιοδικά για βιοπορισμό, πολιτικά ρεπορτάζ κ. ά.

  Στο μυθιστορηματικό του έργο παλεύει το απολλώνιο με το διονυσιακό στοιχείο, διαμάχη τόσο εμφανής στον «Καπετάν Μιχάλη» όσο και στον «Ζορμπά». Ο Μπερξόν, ο Νίτσε, ο Δάντης και ο Όμηρος είναι οι μεγάλοι του δάσκαλοι. Η «Ασκητική» του εδώ και χρόνια αποτελεί ένα μανιφέστο που επηρεάζει ποικιλοτρόπως τις νεανικές συνειδήσεις. Εμβληματικό έργο του είναι η εκ 33.333 στίχων «Οδύσσεια», η οποία, σε αντίθεση με το ταξίδι προς τα έξω που επιχειρεί ο ομηρικός Οδυσσέας, σε αυτήν ο Καζαντζάκης -Οδυσσέας επιχειρεί μια μετάβαση στον εσωτερικό του χώρο. Ο Νικηφόρος Βρεττάκος τη χαρακτήρισε το έπος της μεταμοντέρνας εποχής, σημειώνοντας χαρακτηριστικά ότι ο ποιητής, σαν άλλος Βούδας, «έφαγε όλα τα φύλλα της μουριάς και τα έκανε μετάξι».

  Ο ίδιος ο Καζαντζάκης βλέπει τη ζωή του σαν έναν διαρκή ανήφορο, μια αέναη πάλη. Λέει χαρακτηριστικά στο τελευταίο αυτοβιογραφικό χειρόγραφό του, στον πρόλογο του βιβλίου του «Αναφορά στον Γκρέκο»: «Τέσσερα στάθηκαν τ’ αποφασιστικά σκαλοπάτια στο ανηφόρισμά μου, και το καθένα φέρνει ένα ιερό όνομα: Χριστός, Βούδας, Λένιν, Οδυσσέας. Αυτή την αιματερή πορεία μου, από τη μια  από τις μεγάλες αυτές ψυχές στην άλλη, τώρα που ο ήλιος βασιλεύει, μάχουμαι στο Οδοιπορικό μου ετούτο να σημαδέψω: έναν άνθρωπο να ανεβαίνει, με την ψυχή στο στόμα, το κακοτράχαλο βουνό της μοίρας του. Αλάκερη η ψυχή μου μια Κραυγή, κι όλο μου το έργο, το σχόλιο στην Κραυγή αυτή».

                              «Είμαι λέφτερος»

  Έφυγε για πάντα από τη ζωή στις 26 Οκτωβρίου 1957, νοσηλευόμενος από απανωτές ασθένειες, στη μικρή γερμανική πόλη Φράιμπουργκ. Η κηδεία του έγινε στις 5 Νοεμβρίου, στο κατάμεστο από κόσμο Ηράκλειο. Ενταφιάζεται στον προμαχώνα Μαρτινέγκο. Στον τάφο του δεσπόζει ένας μεγάλος ξύλινος σταυρός από ακατέργαστους κορμούς και η επιγραφή «Δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβούμαι τίποτα, είμαι λέφτερος».

  Η Γαλάτεια Καζαντζάκη περιγράφει ως εξής τον θάνατό του: «Όρθιος, όπως έζησε, παρέδωσε την ψυχή του, σαν τον βασιλιά που, αφού γλέντησε στο μεγάλο τραπέζι, σηκώθηκε, άνοιξε την πόρτα και χωρίς να στραφεί πίσω, διάβηκε το κατώφλι».

                     Εκδηλώσεις προς τιμήν του

  Έκθεση Νίκου Καζαντζάκη στον Ελληνικό Κόσμο ως τον Μάρτιο του 2013. Παρουσιάζεται η ζωή, τα ταξίδια και το έργο του οικουμενικού συγγραφέα μέσα από τις πρώτες του εκδόσεις, σπάνιο φωτογραφικό υλικό, χειρόγραφα και προσωπικά του αντικείμενα, πολλά από τα οποία εκτίθενται πρώτη φορά. Μεταξύ άλλων, τα χειρόγραφα σημειώματα που αντάλλασσε με τον πρώτο του έρωτα, τη δασκάλα των αγγλικών Kathleen Forde, το λεύκωμα με τα φυτά της θάλασσας που είχε στο γραφείο του, το σημειωματάριο –λεύκωμα που είχε από κοινού με τον Άγγελο Σικελιανό, την καρτ ποστάλ του Ζορμπά κ. ά.

  Ημερίδα στις 18 Φεβρουαρίου 1913 στο Λονδίνο, στο Hellenic Centre, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας. Θα πάρουν μέρος μελετητές του έργου του Κρητικού συγγραφέα από όλο τον κόσμο, μεταξύ των οποίων ο Πίτερ Μπίαν, ο Ρόντερικ Μπίτον κ. ά.

  Ο Γιώργος Στασινάκης, πρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης Φίλων Νίκου Καζαντζάκη, και η Νίκη Σταύρου, κληρονόμος και εκδότρια των έργων του, ετοιμάζουν κοινές εκδηλώσεις, η πρώτη από τις οποίες θα γίνει τον Απρίλιο του 1913.

  Το 2013 θα αρχίσει και η ψηφιοποίηση του έργου του. Τα βιβλία του θα παρουσιαστούν υπό μορφή διαδραστικών e-books και audio books για τυφλούς.

Σημείωση: Το αφιέρωμα συμπληρώνεται με χαρακτηριστική φωτογραφία του Ν. Καζαντζάκη με τη Μελίνα Μερκούρη.    

---

[1]  Το σωστό: «όφις και κρίνο». Δημοσιεύτηκε το 1906. Μικρό, χαρακτηριστικό απόσπασμα:  «Σύντροφος στην περιπέτεια της λιτανείας της αγάπης σώματος και ψυχής μια Ιρλανδέζα, παπαδοπούλα, δασκάλα της αγγλικής, που δεν ήταν άσχετη προς τα καθολικά ερωτήματα για τον προορισμό του ανθρώπου. Ένας Κρητικός και μια Ιρλανδέζα συναντήθηκαν και ο αγέρας έπαιρνε φωτιά ανάμεσά τους και τελικά τύλιξε και τους ίδιους. Όφις εκείνος. Κρίνο εκείνη. «Όφις και κρίνο», η συγκλονιστική συνεύρεση και αφήγηση…».

[2] Ενδιάμεσα, το 1897-98, λόγω της τελευταίας μεγάλης κρητικής επανάστασης, θα βρεθεί στο γαλλικό κολλέγιο της Νάξου, όπου γνωρίζει τη δυτική κουλτούρα, μέσα από την γαλλική και την ιταλική λογοτεχνία.

[3]  Εκπαιδευτικός Όμιλος. Πνευματικό σωματείο, ιδρύθηκε το 1910 και έκανε πρωτοποριακές παρεμβάσεις στην εκπαίδευση. Τα μέλη του, σημαντικοί εκπαιδευτικοί (Μαν. Τριανταφυλλίδης, Αλ. Δελμούζος, Δημ. Γληνός), λογοτέχνες και γενικά πνευματικοί άνθρωποι.  Όλοι υπέρμαχοι του δημοτικισμού και ενάντιοι στον σχολαστικισμό.

  Το 1917 η κυβέρνηση Ελ. Βενιζέλου ζήτησε τη συνεργασία του Ε. Ο. για την εφαρμογή της εκπ/κής Μεταρρύθμισης. Τότε καθιερώθηκε με Ν. Δ. η δημοτική γλώσσα στο Δημ. Σχολείο και γράφηκαν νέα αναγνωστικά (περίφημα «Τα Ψηλά Βουνά» του Ζ. Παπαντωνίου). Όταν, το 1920, έπεσε η κυβέρνηση Βενιζέλου, τα βιβλία αυτά αποσύρθηκαν και η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση καταργήθηκε.

[4] Παρεμβάσεις επίσημων και ανεπίσημων φορέων και προσώπων από την Ελλάδα, απέτρεψαν την απονομή του Νόμπελ στον Ν. Κ.