(Εβδομαδιαία ναυτικό)

   Επίκαιρα επετειακά αφιερώματα

 Ο ρόλος του πολεμικού μας ναυτικού στους Βαλκανικούς Πολέμους.

                                                                Γράφει ο Γιώργος Ι. Ζωγραφάκης

  Ο Δεκέμβρης έχει ιδιαίτερη σχέση με το Πολεμικό μας Ναυτικό, όχι μόνο γιατί, στις 6 Δεκεμβρίου,  γιορτάζει ο Άγιος Νικόλαος, προστάτης του Ναυτικού, αλλά και γιατί, στις 3 Δεκεμβρίου του 1912 έγινε η θριαμβευτική Ναυμαχία της Έλλης, που καθόρισε σε μεγάλο βαθμό τη νικηφόρα έκβαση του ελληνοτουρκικού πολέμου, αλλά και γενικότερα την σε βάρος της Τουρκίας έκβαση του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου.

  Η Ναυμαχία της Έλλης, ήταν πολύ σημαντικό πολεμικό γεγονός. Ο τουρκικός πολεμικός στόλος, ενώ ο Βαλκανικός Πόλεμος είχε αρχίσει από τις αρχές Οκτωβρίου του ’12, δεν τολμούσε να βγει από τα Δαρδανέλια, όπου ένιωθε ασφαλής μόνο κάτω από τα βαριά κανόνια των Στενών. Τελικά τόλμησε και βγήκε στο Αιγαίο στις 3 Δεκεμβρίου 1912, ενώ ο πόλεμος στη Μακεδονία είχε κριθεί σε βάρος της Τουρκίας. Κοντά στα Στενά τον ανέμενε ο ελληνικός στόλος. Οι Τούρκοι προσπάθησαν ο χώρος της ναυμαχίας να είναι μέσα στην εμβέλεια των μεγάλων επίγειων κανονιών των Στενών. Ωστόσο, μόλις φάνηκαν οι καπνοί των φουγάρων των τουρκικών πολεμικών (ναυαρχίδα «Χαϊρεδίν Βαρβαρόσα» και τα θωρηκτά «Τουρκούτ Ρεΐς», «Μετζητιέ» και «Ασάρι –Τεφίκ», μαζί με άλλα ελαφρότερα), ο υποναύαρχος Π. Κουντουριώτης ύψωσε στον Αβέρωφ το ειδικό σήμα επίθεσης και εξέπεμψε το ιστορικό σήμα «με την δύναμιν του Θεού, τας ευχάς του βασιλέως μας και εν ονόματι του δικαίου, πλέω μεθ’ ορμής ακαθέκτου και με την πεποίθησιν της νίκης, εναντίον των εχθρών του Γένους». Ανάλογη με το σήμα ήταν και η επίθεση. Τολμηρή, αλλά και αποτελεσματική. Κάτω από καταιγισμό πυρών, από τον στόλο και τα επάκτια πυροβόλα, ο ελληνικός στόλος, με απίστευτη ορμή, όρμησε κατά των τουρκικών θωρηκτών. Μπροστά και με μεγάλη ταχύτητα, ο Αβέρωφ, μπροστά στην επίθεση του οποίου, σε λιγότερο από δυο ώρες ναυμαχία, τα τουρκικά θωρηκτά έσπευσαν ταπεινωμένα να πλεύσουν πίσω, στα ασφαλή Στενά, με σημαντικές ζημιές. Δεν βγήκαν από κει, παρά μόνο έναν μήνα αργότερα, στις 5 Ιανουαρίου 1913, ελπίζοντας ότι ο ελληνικός στόλος θα ήταν διασπασμένος, αφού μέρος του ίσως κυνηγούσε το «Μετζητιέ», το οποίο, στις 2 Ιαν. είχε διαφύγει, λάθρα, στο Αιγαίο.

  Η νέα ναυμαχία έγινε κοντά στη Λήμνο. «Κατόπιν μάχης εκ παρατάξεως μιας ώρας δια πυρών, ο εχθρικός στόλος, λόγω βλαβών του εκ των πυρών του στόλου μας, έσπευσεν οπίσω εν αταξία, καταδιωκόμενος υπό του ιδικού μας, καταφυγών εις τον Ελλήσποντον υπό την προστασίαν των τηλεβόλων των εκατέρωθεν φρουρίων» -Αλεξάκης, σ. 611. Έκτοτε ο τουρκικός στόλος δεν τόλμησε να βγει από το καταφύγιό του.

 Φαίνεται λοιπόν από τα γεγονότα, ότι η σημασία της παρουσίας ισχυρού πολεμικού ναυτικού αλλά και ικανού Ναυάρχου, αξ/κών και πληρωμάτων, έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο στην τελική έκβαση των Βαλκανικών Πολέμων. Να σημειωθεί ακόμη ότι επί του στόλου επέβαιναν ισχυρά αγήματα, τα οποία, σε πολλές περιπτώσεις (Άγιον Όρος, Αλεξανδρούπολη κ. α.) βοήθησαν το έργο των επίγειων δυνάμεων, ώστε να υλοποιηθεί τελικά το μεγάλο έπος των Βαλκ. Πολέμων.

  Από τον πίνακα των πλοίων του ναυτικού μας, που παραθέτουμε παρακάτω, φαίνεται πως η Ελλάδα, από τη δεκαετία του 1880 ακόμη, ενισχύθηκε με πλήθος σημαντικών σκαφών, με αποκορύφωμα την αγορά  του νεότευκτου θωρακισμένου «Αβέρωφ», της ανίκητης ναυαρχίδας του στόλου μας –και να σκεφτεί κανείς ότι οι κατασκευαστές του Αβέρωφ, στο Λιβόρνο, μετά την άρνηση της Ιταλίας να το αγοράσει, το πρόσφεραν στην …Τουρκία, η οποία …το σκεφτόταν. Έτσι το «ορφανό» πλοίο έγινε ο θρυλικός «Αβέρωφ», με την αποφασιστική βοήθεια του κληροδοτήματος του Γ. Αβέρωφ, της γενιάς των μεγάλων ευεργετών του ελληνικού έθνους.

  Αποφασιστικό ρόλο στην ενίσχυση του ναυτικού μας, αλλά και των ενόπλων μας δυνάμεων γενικότερα, έπαιξε ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος και η επανάσταση του 1909, όπως και η παρουσία στη διακυβέρνηση της χώρας του Ελ. Βενιζέλου, στη συνέχεια.

                                Το ελληνικό πολεμικό ναυτικό της εποχής   

1.      Αβέρωφ: Θωρακισμένο καταδρομικό, 10.118 τ. Καθελκύστηκε 12 Μαρτίου 1910 στο Λιβόρνο της Ιταλίας, ύψωση ελλ. σημαίας 16 Μαΐου 1912. Μήκος 140,06 μ., πλάτος 21, 06μ. Οπλισμός: 4 πυροβόλα 9,2 ιν. , 8 πυρ. 7,5 ιν. 18 ταχ. 3 ιν. 8 1,85 ιν. , 2 μυδρ., 3 υποβρ. τορπιλοσωλήνες 18 ιν.

2.      Ύδρα: θωρηκτό 4.900 τ. (από 1889 -1929)

3.      Σπέτσαι:     »   4.900 τ.               »

4.      Ψαρά:        »       4.900 τ. (       1890 - 1932)

5.      Αετός: αντ/κό –ανιχνευτικό, 1.033 τ. (από 1912-1946)

6.      Λέων         »               »        ,  1.033 τ. (       1912-1946)

7.      Πάνθηρ    »                »        ,  1.033 τ.              - » -

8.      Ιέραξ        »                »           1.033 τ.             – » -

9.      Κεραυνός      αντ/κό                  680 τ. (    1912 -1920)

10.  Νέα Γενεά        »                        680 τ.             – » -

11.  Σφενδόνη         » -τορπιλοβόλο 380 τ.  (   1907- 1945}

12.  Ναυκρατούσα    αντ/κό             380 τ.  (   1907- 1921)

13.  Θύελλα αντ/κό –τορπιλοβόλο   350 τ.   (   1907 – 1941)

14.  Λόγχη         »             »               380 τ.  (    1907 – 1926)

15.  Νίκη           »            »                350 τ.   (    1907 – 1945)

16.  Δόξα           »            »                350 τ.   (    1907 – 1945)

17.  Βέλος         »             »                350 τ.   (    1907 – 1926)

18.  Δελφίν      υποβρύχιο         310 -460 τ.   (    1912 – 1920)*

19.  Τορπιλοβόλο «11»                           85 τ.   (    1885 – 1913)**

20.             »          «12»                           85 τ.   (     1885  - 1919)

21.             »          «14»                           85 τ.   (             - » -      )

22.             »          «15»                           85 τ.    (            -  » -     )

23.             »          «16»                           85 τ.     (           -  » -     )

24.  Άκτιον     ατμοβαρίς                   433 τ.     (     1881- 1919)

25.  Αμβρακία       »                           433 τ.     (     1881 – 1919)

26.  Κανονιοφόρος «Α»                       52 τ.     (     1880 – 1921)

27.             »             «Β»                       52 τ.     (     1881 – 1921)

28.             »             «Δ»                       52 τ.     (     1881 – 1921)          

29.  Αλφειός   ατμομυοδρόμων          400 τ.     (     1885 -  1936)

30.  Πηνειός               »                       400 τ.     (     1885 – 1930)       

31.  Αχελώος             »                        400 τ.     (     1885 – 1917)

32.  Ευρώτας             »                        400 τ.     (     1885 -  1914)

33.   Κανάρης  βοηθ. στ. – ναρκοβόλο 870 τ.   (     1880 – 1923)

34.  Άρης    τορπιλλοθέτις-νακροθέτις 460 τ.   (      1912 – 1923)

35.   Σφακτηρία     οπλιταγωγό          1000 τ.   (     1885 -  1921)

36.  Εσπερία    βοηθ. εύδρομο              569 τ.   (     1912 -  1913)

37.  Αρκαδία        »        »                      305 τ.   (     1912 – 1922)

38.  Μακεδονία   »         »                    3544 τ.   (     1912 – 1913)

39.  Μυκάλη    οπλιταγ. –β. εύδρομο   1000 τ.   (     1897 – 1922)

40.  Αθήναι                             »             4405 τ.  (      1912 – 1913)

  Συμπερασματικά, πρέπει να επισημανθεί ότι η Ελλάδα, όποτε είχε ισχυρό ναυτικό, μεγαλουργούσε στους αγώνες της. Από τα χρόνια των Περσικών πολέμων, ως τον Μ. Αλέξανδρο, το Βυζάντιο και τα χρόνια του ’21, το ναυτικό ήταν πάντοτε αποφασιστικός παράγοντας επιτυχίας. Το ίδιο και περισσότερο έγινε και στους Βαλκ. Πολέμους. Χωρίς το ισχυρό ελληνικό ναυτικό, η εξέλιξη των πολέμων αυτών θα ήταν διαφορετική.    

  * Το υποβρύχιο «Δελφίν», στις 9 Δεκεμβρίου 1912 (λίγες μέρες μετά τη ναυμαχία της Έλλης, εκτόξευσε τορπίλλη εναντίον του τουρκικού καταδρομικού «ΜΕΤΖΙΔΙΕ», γεγονός που αποτέλεσε την πρώτη επίθεση εν καταδύσει, στην ιστορία. Προσάραξε εν καταδύσει, ελευθερώθηκε, αλλά δεν είχε δυνατότητα συμμετοχής στις υπόλοιπες επιχειρήσεις ως το τέλος του πολέμου.

  ** Με το τορπιλοβόλο «11», τη νύχτα της 18 Οκτωβρίου 1912, ο υποπλοίαρχος τότε Νικόλαος  Βότσης βύθισε, μέσα στο λιμάνι της Θες/νίκης, την τουρκική θωρακοβάριδα «Φετχί – Μπουλέντ». Το τορπιλοβόλο αυτό βυθίστηκε στις 23 Απριλίου 1913 στο λιμένα του Μούδρου, λόγω προσαράξεως, συνεπεία σφοδρής θαλασσοταραχής.