Γιώργος Ζωγραφάκης                                                       Πολύγυρος 21-1-2013

Συνταξ. δάσκαλος

Κων/λεως 7, Πολύγυρος

Τηλ.:2371023943 –κ. 6972315632                             Προς

                                                               Τους δύο Συλλόγους δασκάλων –νηπ/γών

                                                                Χαλκιδικής

  Αγαπητοί συνάδελφοι

  Σας στέλνω από ένα αντίτυπο του βιβλίου μου με τίτλο «ΟΙ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ –Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΟ 1^Ο ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟ ΤΑΓΜΑ ΚΡΗΤΩΝ», το οποίο εξέδωσε ο Δήμος Πολυγύρου και παρουσιάστηκε ως επίσημη εκδήλωση του Δήμου, στις 2 Νοεμβρίου 2012, ανήμερα της 100ής επετείου από την απελευθέρωση της Χαλκιδικής. Με την ευκαιρία θα μου επιτρέψετε να σας επισημάνω ορισμένα από τα περιεχόμενα του βιβλίου:

  Α΄ : Στη σελίδα 48, όπως και στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, περιλαμβάνεται η ιστορική ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ της απελευθέρωσης της Χαλκιδικής, την οποία υπέγραψε και εξέδωσε από τον Πολύγυρο, στις 2 Νοεμβρίου 1912, ο Ταγματάρχης Γεώργιος Κολοκοτρώνης, εγγονός του Θεόδ. Κολοκοτρώνη, εθελοντής στην τελευταία επανάσταση της Κρήτης και Μακεδονομάχος:

          

        Η ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΤΗΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ

   Προς άπαντας τους κατοίκους των χωρίων  και    κωμοπόλεων Χαλκιδικής και

                                                    Αγίου Όρους    

  Εν ονόματι του Βασιλέως Γεωργίου του Α΄, καθιστώ υμίν γνωστόν ότι άπαντα τα καταληφθέντα μέρη υπό του Ελληνικού Στρατού, αδιακρίτως εθνότητος και θρησκεύματος, υπάγονται εφεξής υπό τους Ελληνικούς Νόμους, κατά τους οποίους θέλουσιν απολαμβάνει ισονομίας και προστασίας τιμής, ζωής και περιουσίας.

  Οι Μουχτάρηδες θέλουσιν εκτελεί τα καθήκοντα των Δημάρχων μέχρι ενεργείας των εκλογών, αφού προηγουμένως ομόσωσι τον νενομισμένον όρκον εις τον συνταγματικόν Βασιλέα των Ελλήνων.

                                                      

                                    Εν Πολυγύρω τη 2^α Νοεμβρίου 1912

                                 Ο Στρατιωτικός Διοικητής Χαλκιδικής

                                 Γεώργιος Κολοκοτρώνης, Ταγματάρχης

  Β΄ : Στις σελ. 43-45 περιλαμβάνεται ένα ενθουσιώδες ποίημα, το οποίο συνέθεσε ο τότε δάσκαλος του Δημ. Σχολείου Αρναίας Δημ. Τσιολάκης και το απήγγειλε κατά την πάνδημη υποδοχή του Ουλαμού του Τάγματος Κρητών, (ο οποίος όδευε δρομαίως προς το Άγιον Όρος δια να το καταλάβει, προλαμβάνοντας τους τότε συμμάχους μας Βουλγάρους, που επιδίωκαν την κατάληψη του Όρους, αντί των Ελλήνων). Τον Ουλαμό οδηγούσε ο τότε ανθυπολοχαγός Ιωάννης Σ. Αλεξάκης (παρόντος ωστόσο και του λοχαγού του Καλοπ. Λυμπέρη), οι οποίοι δεν εγνώριζαν ότι την ίδια μέρα που αυτοί έφθασαν στην Αρναία –και ο Κολοκοτρώνης στον Πολύγυρο- το Άγ. Όρος καταλήφθηκε από ισχυρό άγημα του –υπό τον «Αβέρωφ»- Πολεμικού μας Ναυτικού.

  Να σημειωθεί ότι το βιβλίο που σας στέλνω, ουσιαστικά –όπως γράφει και κάτω από τον τίτλο του – αξιοποιεί ανάλογο δίτομο έργο του ανθυπολοχαγού Αλεξάκη (λεπτομέρειες στο βιβλίο).

             «Η υποδοχή μας εις Λιαρίγκοβην (Αρναίαν)

  Εις την κατηφορικήν πλαγιάν του Χολομώντος, προ της κωμοπόλεως Λιαριγκόβης, μέσα εις το δάσος επί της οδού (σημ.: εκεί που έχει στηθεί σήμερα ένα σχετικό μνημείο), είχον ανέλθει οι ιερείς με το ευαγγέλιον και τα εξαπτέρυγα, -ο εκεί εδρεύων Μητροπολίτης Σωκράτης έλειπεν εις Θεσσαλονίκην-, οι μαθηταί του σχολείου άδοντες με τους δασκάλους και οι κάτοικοι. Οι ιερείς έψαλλον και η στιγμή ήτο ιερά. Εσταματήσαμεν και συνεκεντρώθη ο εν πορεία Ουλαμός.

  Ο Διευθυντής του σχολείου (Ν. Παπαστεργίου), μας προσεφώνησε με συγκίνησιν και εις διδάσκαλος, ο Δημ. Τσολάκης, απήγγειλε το κατωτέρω ποίημα, το οποίο μου ενεχείρισεν έπειτα και το τηρώ εις το αρχείον μου.

      Το ποίημα του δασκάλου Δημ. Τσολάκη:

          

         Εις την υποδοχήν του Ελληνικού Στρατού

1. Καλώς ήλθετ’ ω φίλοι, αετοί της Ελλάδος!

  Καλώς ήλθετ’ ω φίλοι, της ενδόξου Παλλάδος

  εις τα χώματα ταύτα, τα με τόσης λαχτάρας,

  εκλυτρούμενα σήμερον της πρώην κατάρας.

2. Καλώς ήλθετ’,  ώ άγγελοι χαράς αιωνίου,

  και διώκται δουλείας φρικτής απαισίου,

  με το άγιον λάβαρον, την θείαν σημαίαν,

  εις την χώραν του κλέους, αμιγή και γενναίαν.

3.  Καλώς ήλθετε, έαρ, ευωδία και δρόσος,

   να δροσίσητε χώρας που εμάραν’ ο χρόνος,

  με το άχαρι βλέμμα, με το άσκοπον πόδι,

  και τας έδειραν τύραννοι κι αμέτρητοι πόνοι.

4.  Καλώς ήλθες, καλλίνικε, νικηφόρε Στρατέ,

    με σταυρόν, με σημαίαν, ώ Στρατέ ποθητέ,

   με τα σκήπτρα εις τα άφοβα χέρια,

   και με δάφνας στεμμένα αστέρια.

5.  Ευφραίνου, αιμόφυρτος και δύσμοιρος χώρα,

   γιατί να, ο Σωτήρ σου ελήλυθε τώρα,

   σώζων λαούς από θλίψεις και πόνους,

   σκλαβωμένους βαρειά επί πέντε αιώνας.

6.  Δρυμώνες, δάση, λαγκάδια και λόγγοι,

   οπού λύπαι σας έδειραν, στενάγματα, πόνοι,

   σκιρτήσατε τώρα, φωνάζοντες όλοι,

   έξω πίκρα, δάκρυ και φόνοι.

7.  Και τώρα π’ ανέστη η χώρα η θεία,

   κι εσκυλεύθη η κόλασις η μαύρη δουλεία,

   ας φωνάξωμεν όλοι ομού μια φωνή,

   Ζήτω, ζήτω Πατρίς Ελευθέρα, Ζήτω νέα ζωή.

8.  Αδέλφια, μανάδες, κορίτσια, παιδιά,

     χαιρετήσωμεν όλοι την θεί’ Ελευθεριά,

     και φωνάξωμεν όλοι ομού, μια φορά,

     μακράν η δουλεία η πικρά συμφορά.   

9.  Παρήλθον, των Τούρκων οι μαύροι οι χρόνοι,

    θα λείψει το δάκρυ, θα λείψουν οι πόνοι,

    ΄που δέρναν τη φίλη μας, τη δόλια πατρίδα,

    επί πέντε αιώνας σε φριχτή αλυσίδα.

10. Και ήλθ’ η μέρα π’ αναμέναμεν όλοι,

     κι’ εγελάσαν τα χείλη και επαύσαν οι πόνοι,

    και αδέσμευτοι τώρα ας φωνάξουμ’ ομού,

   Ζήτω, Ζήτω, Πατρίς Ελευθέρα, Ζήτω, Ζητω, ώ δώρον Θεού.

11.  Κι αύτ’ η μέρα θάν’ ημέρα αγία,

      που Έθνος ολόκληρον, μαζί η Εκκλησία,

      με τόσην παράταξιν σεμνήν και ωραίαν,

     υψούσι το λάβαρον, την θείαν σημαίαν.

12. Σημαία, που χρόνοι, καιροί κι’ αιώνες  

     παρήλθον, έως ότου λαοί αγαπώντες,

    σ’ επανίδουν και πάλιν με τόσην ελπίδα,

   κι’ υπερήφανη σε στήσουν εις την πρώτην κοιτίδα.

13. Τιμή εις τον Βασιλέα Γεώργιον τον Α΄,

     τιμή εις τον Βενιζέλον μας, τον Πρωθυπουργόν μας.

    τιμή εις τα όπλα του Στρατού,

    και εις τον Διάδοχόν μας.

14. Που ήκουσαν με πόνον

    κι έτρεξαν με πόθον

   τους Τούρκους να τροπώσουν

   και μας ελευθερώσουν.

15. Φύγε, φύγε, δουλεία,

    κατάρα Θεού,

   εις βράχους αβάτους,

   μη φανείς ουδαμού.

        Εν Λιαριγκόβη Χαλκιδικής τη 2^α Νοεμβρίου 1912

  Υπό Δημητρίου Τσιολάκη (διδασκάλου Σχολείων Λιαριγκόβης)

                            Δια κ. Ανθυπολοχαγόν Αλεξάκην

  Μπορεί το ποίημα αυτό να είναι σε πολλά σημεία άτεχνο και να μη διεκδικεί δάφνες λογοτεχνικές, είναι όμως αναμφισβήτητα ένα ξέσπασμα ενθουσιασμού και πατριωτικής έξαρσης. Πολλές φορές έχω φανταστεί τον μακρινό αυτό συνάδελφο, συνεπαρμένο από τα ραγδαία και ασφαλώς συγκλονιστικά γεγονότα, να προσπαθεί, μέσα σε συγκλονισμό, να εκφράσει ποιητικά τα συναισθήματά του. Είναι ευτύχημα που γράφηκε αυτό, όπως είναι και ευτύχημα ότι ο Αλεξάκης, πολλά χρόνια αργότερα, το περιέλαβε στο σημαντικό, ως ιστορικό ντοκομέντο, βιβλίο του «Πολεμικαί Αναμνήσεις».

  Μετά την απαγγελία του ποιήματος από τον ίδιο το στιχουργό δάσκαλο, ο Αλεξάκης γράφει: «Ο δ/τής του Λόχου, διαρκούσης της προσφωνήσεως, με το βλέμα με ηρώτησεν αν θέλω να απαντήσω εγώ και το έπραξα ευχαρίστως. Δεν ενθυμούμαι τώρα όλο το εκ του προχείρου σύντομον λογίδριόν μου. Αλλά δεν ξεχνώ την ιερότητα της στιγμής εκείνης και την συγκίνησίν μου. Έκλαιον ιερείς και λαός.

  «Αδέλφια», είπα, «Σας εφέραμεν την ελευθερίαν που εποθούσατε όλοι και οι πρόγονοί σας και οι πατέρες σας επί αιώνας. Η χαρά σας είναι και χαρά μας. Θρήνου, ο καιρός πέπαυται. Μη κλαίετε! Ανέτειλεν η αυγή της Ελληνικής Ελευθερίας. Η Μακεδονία ανέστη. Εορτάσατε!».

  Κατήλθομεν εις την κωμόπολιν, παρήλασεν ο Ουλαμός βάδην, παρά την κόπωσιν των ανδρών, και εγκατεστάθημεν εις το σχολείον προς διανυκτέρευσιν… Εδειπνήσαμεν οι δύο αξιωματικοί εις το σπίτι του Δημάρχου και ενθουσιώδους πατριώτου Γιάννη Κοτσάνη, όστις μας διηγήθη τα γεγονότα του τόπου προ της αφίξεώς μας και εκοιμηθήκαμεν  εις το υψηλόν σπίτι του επίσης λαμπρού πατριώτου Κωνσταντίνου Δημητρακούδα. Είχεν ούτος κόρην και υιόν απόντα τότε εις την Θεσσαλονίκην. Ήλθε και τον εγνωρίσαμεν επίσης ο ιατρός Σαραφιανός. Επίσης μας επισκέφθη ο διδάσκαλος Τσιολάκης, όστις μου ενεχείρισεν το ανωτέρω ποίημά του.»

  Γ΄ Στις σελ. 89-91 του βιβλίου περιλαμβάνονται αυτοσχέδια πρωτοχρονιάτικα κάλαντα, τα οποία συνέταξε και δίδαξε άλλος δάσκαλος (Ευάγγελος Καλλούδης) στο Ζαγκλιβέρι, χαρακτηριστικά για τις ημέρες αυτές της απελευθέρωσης. Να τι γράφει σχετικά ο Αλεξάκης:

   2. Τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς (σελ. 612). Με επεσκέφθη ο Διευθυντής του εδώ σχολείου Ευάγγελος Καλλούδης, λαμπρός εκπαιδευτικός, πατριώτης και οικογενειάρχης, ο οποίος μου έδωκε τα κατωτέρω κάλαντα, τα οποία εψάλλοντο εδώ κατά την Πρωτοχρονιάν. Καταχωρώ, ως έχει, το δωρηθέν μοι αντίγραφον:

                   

  Εις τον αξιότιμον κ. Αλεξάκην, ανθυπολοχαγόν

  1.   Αρχή ιμηνιά κι αρχή χρονιά 

         χρυσή μου δενδρολιβανιά,

        αρχή, αρχή καλός μας χρόνος

        εκκλησιά –εκκλησιά με τ’ Άγιον Όρος         

  2.  Το Νέον έτος έφθασε,

       το 12 μας πέρασε

      μας ήρθε 13,

     η ωραί –η ωραία ελευθερία.

 

  3. Μας ήλθεν η ελευθεριά,

     μας φεύγει η παληο –Τουρκιά,

    φεύγει η βάρβαρος Τουρκία

   η σκλαβιά, η σκλαβιά και τυραννία.

  4. Θαρρούσεν η Παλιο Τουρκιά,

     πως είναι οι Έλληνες παιδιά

    μα εί –μα είναι παληκάρια,

   πολεμούν, πολεμούν σαν λεοντάρια.

 

  5.  Βροντούν κανόνια ’ς το Γιδά

    κι επάνω εις τα Γιαννιτσά,

    βροντούν, βροντούν και τα τουφέκια,

   πέφτουν Τούρ- πέφτουν Τούρκοι  σαν λελέκια.

 

  6. Παντού μυρίζει ελευθεριά,

     μακράν μας φεύγει η σκλαβιά,

    μακράν –μακράν εις την Ασία,

   μέσ’ ’ς την βά – μέσ’ ’ς την βάρβαρο Τουρκία.

  7. Να ζήσ’ ο Βασιλέας μας!

   ο μέγας Βενιζέλος μας!

  Ζήτω, Ζήτω του Διαδόχου

  του μεγά- του μεγάλου μας ανθρώπου.

 8.  Μεγάλωσε… ω! τι χαρά!

    θα πάγη ’ς την Αγιά Σοφιά.

   Εκεί –εκεί θα μεταλάβη,

  Με τους Τούρ- με τους Τούρκους να τα βάλη.

9.  Να ζήσουν τα λεοντόκαρδα,

   τα ελεύθερ’ Ελληνόπαιδα

   τα γενναία Κρητικάκια

  τα εύμορφα, τα εύμορφα παληκαράκια.    

   

  Σας εύχομαι, κύριε Ανθυπολοχαγέ, να πεταχθήτε σώος εις τας αγκάλας των φιλτάτων σας                                                         

                                    Σας ασπάζομαι φιλικώς

  Ο Διευθυντής των Σχολών Ζαγκλιβερίου Ευάγγελος Καλλούδης

                                 Εν Ζαγκλιβερίω τη 6^η Ιανουαρίου 1913.

   Σημείωση: Αυτοί οι δάσκαλοι, τελικά, δεν πιάνονται με τίποτα. Θυμηθείτε το ποίημα του δασκάλου Τσιολάκη στην υποδοχή του Ουλαμού στην Αρναία. Στη συνέχεια ο Αλεξάκης σημειώνει ότι οι εκεί μαθητές του σχολείου τραγουδούν στους δρόμους και στην εξοχή συγκινητικά τραγούδια, όπως,

   «Διψούν οι κάμποι για νερό και τα βουνά για χιόνια,

    διψούσαν και για λευτεριά οι σκλάβοι τόσα χρόνια.

   Ξυπνάτε από τα μνήματα αδικοσκοτωμένοι,

   να ιδήτε την πατρίδα σας που ’ναι λευτερωμένη.

      Ξύπνα, καϋμένε μου ραγιά!

      Ξύπνα να δεις ελευθεριά!»        κ. ά.

  Δ΄ : Στις σελ. 62-63 πάλι αναφέρεται δάσκαλος, στο Γομάτι, (Ιωάννης Μορφουλάς), όπου, μαζί με τον παπά Ιάκωβο του χωριού, καταγράφουν αξιοπρόσεκτα πράγματα, υπό τον τίτλο Η θρησκευτική πίστις των υποδούλων. Ιδού:                                     

  Ο ιερεύς παπά Ιάκωβος, ο διδάσκαλος Ιωάννης Μορφουλάς και άλλοι, όλοι θερμοί πατριώται, μας εβεβαίωναν εκεί ότι ήτο θέλημα Θεού να τους ελευθερώσωμεν και ότι το ήλπιζον, διότι το έτος 1912 με ελληνικούς αριθμούς σημαίνει αναστάσεως ημέρα, ως φαίνεται πράγματι από το άθροισμα των αντιστοίχων ελληνικών αριθμών, ως κάτωθι:

     α             1                α              1               η           8

     ν          50                σ           200               μ         40

    α             1                ε              5                ε           5

   σ          200               ω          800               ρ        100

   τα        300               ς           200               α            1

-------------------------------------------------------------------------------

              552         +               1206         +             154  = 1912

  Μου είπαν ακόμη ότι καθ’ όμοιον τρόπον εφάνη ότι κατά το έτος 1868, με την τριετή κρητικήν επανάστασιν 1886-1889, ότι η Τουρκία εκινδύνευεν, αφού με τους ελληνικούς αριθμούς η φράσις Τουρκία χάνεται έχει άθροισμα 1868, ως εξής:

    Τ         300            χ           600

    ο          70             α               1

   υ          400            ν             50

  ρ          100            ε               5

  κ           20             τ            300        

  ι            10             α               1

  α             1             ι              10

--------------------------------------------------

             901             +           967          =    1868

   Τα ανωτέρω είναι βέβαια τυχαίαι συμπτώσεις, αλλά ήτο συγκινητική η αγνή θρησκευτική πίστις των εις αλλόθρησκον δυνάστην υποδούλων εκείνων αδελφών μας.

  Και σε άλλα σημεία αναφέρονται δάσκαλοι, ήταν άλλωστε φυσικό και αναμενόμενο οι δάσκαλοι να μετέχουν ενεργά στις εκδηλώσεις για την απελευθέρωση του τόπου.

    Συνάδελφοι,

  το βιβλίο μου αυτό, δια του Δήμου Πολυγύρου, στέλνεται σε όλα τα σχολεία της Χαλκιδικής. Νομίζω ότι αξιοποιεί ένα σημαντικό ντοκουμέντο για τα γεγονότα και τα πρόσωπα της ιστορικής αυτής εποχής.

                                                                   Φιλικά και συναδελφικά

                                                                          Γ. Ζωγραφάκης

Σημείωση: Την επιστολή μου αυτή θα αναρτήσω και στην προσωπική μου ιστοσελίδα: zografakis.blogspot.gr