ΣΤΟΝ ΠΟΛΥΓΥΡΟ
ΟΜΙΛΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ
Στον Πολύγυρο πραγματοποιήθηκε την περασμένη Κυριακή εκδήλωση για την ημέρα της Εθνικής Αντίστασης. Μετά τη δοξολογία στον μητροπολιτικό ναό του Αγ. Νικολάου, έγινε επιμνημόσυνη δέηση και κατάθεση στεφανιών στο Ηρώο της πόλης, όπου και εκφωνήθηκε η παρακάτω σχετική ομιλία από τον σ. δάσκαλο και συγγραφέα κ. Γιώργο Ζωγραφάκη, ο οποίος, μεταξύ των άλλων, έχει εκδώσει το πολυσέλιδο βιβλίο –έρευνα «Πληροφορίες –μαρτυρίες- στοιχεία για την ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ»
Κυρίες και κύριοι, αγαπητοί αντιστασιακοί.
Tην 1η του Σεπτέμβρη του 1939 άρχισε ο φοβερός Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος, που προκάλεσε εκατομμύρια νεκρούς και τεράστιες καταστροφές σε όλη την Ευρώπη, αλλά και σε πολλά άλλα μέρη του πλανήτη μας. Η πατρίδα μας, που υποχρεώθηκε να μπει στον πόλεμο, στις 28 του Οκτώβρη 1940, χωρίς να το επιθυμεί, είχε, αναλογικά, τα περισσότερα θύματα, τόσο στα πεδία των μαχών, όσο και μεταξύ του άμαχου πληθυσμού, στα τέσσερα φοβερά χρόνια της τριπλής γερμανοϊταλοβουλγάρικης Κατοχής. Όλα αυτά τα προκάλεσε το φοβερό τέρας του φασισμού και ναζισμού, ο άξονας δηλαδή ανάμεσα στον Χίτλερ, στον Μουσολίνι και στους συμμάχους τους. Τελικά, αυτό το τέρας, αφού προκάλεσε εκατομμύρια θύματα, τόσο από τη μια, όσο και από την άλλη πλευρά των εμπολέμων, πληγώθηκε βαριά, προκαλώντας ωστόσο, με τον επιθανάτιο ρόγχο του, όλο και περισσότερους νεκρούς και τραυματίες, όλο και περισσότερες χήρες και ορφανά και όλο και περισσότερα ερείπια σε όλες τις χώρες. Όμως, από το τέλος του 1943, η φασιστική Ιταλία έχει συνθηκολογήσει, ο άξονας έχει χάσει τη μεγάλη μάχη της Βόρειας Αφρικής, στην Άπω Ανατολή οι Αμερικανοί ανατρέπουν σιγά σιγά την επέκταση της Ιαπωνίας, ενώ στο ρωσικό μέτωπο είναι σε εξέλιξη η μεγάλη αντεπίθεση των σοβιετικών, που αποτέλεσε την αρχή του τέλους στα όνειρα του Χίτλερ. Έτσι, στο βάθος του ορίζοντα αρχίζει να διαγράφεται η ελπίδα της συντριβής του φασιστικού τέρατος και η επικράτηση της ειρήνης, της ελευθερίας και της δημοκρατίας στον κόσμο.
Σ’ αυτή την ανατροπή των πραγμάτων, και στην τελική ήττα του φασισμού, εκτός από τους αγώνες και τις θυσίες των λαών στα πεδία των μαχών, μεγάλη συμβολή στον συμμαχικόν αγώνα είχε και το εντυπωσιακό φαινόμενο της εμφάνισης και της δράσης της Εθνικής Αντίστασης, σε όλους τους κατακτημένους λαούς της Ευρώπης. Οι λαοί αυτοί, αν και βρέθηκαν κάτω από την κατοχή των φασιστικών δυνάμεων του Χίτλερ, του Μουσολίνι και των συμμάχων τους, αρνήθηκαν να υποταχτούν και να αποδεχτούν τη «νέα τάξη πραγμάτων» και προσπάθησαν, με αγώνα, πολιτικό ή και ένοπλο, να χτυπούν «εκ των έσω» τον κατακτητή, συμμετέχοντας έτσι στον κοινό συμμαχικόν αγώνα και αποβλέποντας στην απελευθέρωση των κατακτημένων λαών. Αποτέλεσμα αυτής της μεγάλης αντιστασιακής στρατιάς ήταν να υποχρεώνονται οι κατακτητές να διατηρούν πολύ μεγάλες δυνάμεις στις κατακτημένες χώρες, στερώντας τις έτσι από τα μέτωπα των συγκρούσεων.
Και στην Ελλάδα, από την πρώτη στιγμή που μπήκαν στη χώρα οι Γερμανοί, μετά το αιφνιδιαστικό χτύπημα στα οχυρά, και οι Ιταλοί, που αδιαφόρησαν για τη ντροπή του πολύμηνου διασυρμού τους στην Αλβανία, από την πρώτη ώρα της Κατοχής, ξεκίνησε ένα αυθόρμητο πνεύμα και κίνημα αντίστασης. Πριν ακόμη ιδρυθούν, το Σεπτέμβρη του 1941, το ΕΑΜ και ο ΕΔΕΣ, άρχισαν οι αυθόρμητες οργανώσεις παθητικής και ενεργητικής αντίστασης. Στις 13 του Σεπτέμβρη του ’41, ο συμπατριώτης μας δάσκαλος Χριστόδουλος Μόσχος, από την Καλάνδρα, με το ψευδώνυμο «Καπετάν Πέτρος», συγκροτεί σε ορεινά χωριά του Κιλκίς την ανταρτοομάδα «Αθανάσιος Διάκος», από 10 ένοπλους αντάρτες, και λίγες μέρες αργότερα διενεργεί την πρώτη ένοπλη αντιστασιακή του ενέργεια, χτυπώντας γερμανικό αυτοκίνητο γεμάτο στρατιώτες, με τρεις Γερμανούς νεκρούς. Στην ίδια ευρύτερη περιοχή, και την ίδια εποχή, ένας άλλος δάσκαλος, ο Θανάσης Γκένιος, με το ψευδώνυμο «Καπετάν Λασάνης», ιδρύει την ανταρτοομάδα «Αθανάσιος Διάκος» και ξεκινά τις ένοπλες αντιστασιακές του ενέργειες. Αυτές οι δυο ανταρτοομάδες θεωρούνται οι πρώτες ένοπλες αντιστασιακές ομάδες στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη, κατά των κατακτητών. Επίσης στην Αθήνα, ο Μανώλης Γλέζος και ο Λάκης Σάντας, με μια παράτολμη ενέργεια, κατεβάζουν από τον ιερό βράχο της Ακρόπολης τη γερμανική σβάστιχα και αναρτούν τη γαλανόλευκη, ενώ στα κρητικά βουνά, σε συνέχεια της Μάχης της Κρήτης, αρχίζει ένοπλος αγώνας πολλών ανταρτοομάδων κατά των κατακτητών.
Αντίσταση λοιπόν των Ελλήνων κατά των κατακτητών, τόσο σημαντική μάλιστα, ώστε οι κατακτητές να είναι υποχρεωμένοι να κρατούν στην Ελλάδα 300 χιλιάδες στρατό για να διατηρούν τον έλεγχο της χώρας. Στρατό που, ειδικά για τους Γερμανούς, τούς ήταν εντελώς απαραίτητος, καθώς το μέτωπο με τη σοβιετική Ένωση, απαιτούσε ολοένα και περισσότερους άνδρες. Γι’ αυτό και οι Γερμανοί, κάλεσαν γρήγορα τους Βούλγαρους να εισβάλουν στη Μακεδονία και στη Θράκη και να αποδεσμεύσουν έτσι μεγάλες δυνάμεις τους, για να σταλούν στο ρωσικό μέτωπο. Και οι Βούλγαροι, δέσμιοι του παλιού τους ονείρου «να βγουν στο Αιγαίο», αφού απέτυχαν το 1878, το 1912-13 και το 1917-18, θεώρησαν πως ήρθε γι’ αυτούς η μεγάλη ευκαιρία, με τη συμμαχία τους με το ναζιστικό άξονα. Ο καθένας λοιπόν μπορεί να καταλάβει τι θα γινόταν στη Μακεδονία και τη Θράκη, αν στον πόλεμο νικούσε τελικά ο Άξονας.
Τελικά στη Χαλκιδική εισέβαλε μια ολόκληρη Μεραρχία βουλγαρικού στρατού. Ενάντια στους διπλούς κατακτητές, η αντίσταση της Χαλκιδικής είχε σημαντικό έργο να κάνει. Και το έκανε με τον καλύτερο τρόπο. Δημιούργησε σε όλα τα χωριά πολιτικές οργανώσεις του ΕΑΜ, ενώ δημιουργήθηκε στον τόπο μας το 31ο Τάγμα του ΕΛΑΣ, που αργότερα εξελίχθηκε σε σύνταγμα, και αναπτύχθηκε στον Χολομώντα, στον Κάκαβο και στα άλλα ορεινά του νομού μας. Βέβαια, η αντίδραση των Γερμανών, σε κάθε αντιστασιακή πράξη, ήταν πολύ σκληρή: Αντίποινα με εκτελέσεις και καταστροφές χωριών. Το ολοκαύτωμα της Μαραθούσας, η εκτέλεση των 32 στην Κασσάνδρα, το κάψιμο της Τρίγλιας, αλλά και το κάψιμο μεμονωμένων σπιτιών σε πολλά χωριά, –όπως στον Ταξιάρχη και αλλού-, μαρτυρούν τη συμμετοχή της Χαλκιδικής στον αντιστασιακόν αγώνα.
Όλοι οι αντιστασιακοί της Χαλκιδικής –όπως άλλωστε και όλοι οι αντιστασιακοί της Ελλάδας-, θα μπορούσαν να κάθονται ήσυχα, κάτω από τη γερμανική και τη βουλγαρική μπότα, περιμένοντας κάποιους άλλους να αγωνιστούν και να ελευθερώσουν την Ελλάδα και τον κόσμο ολόκληρο από τον φασισμό. Θα μπορούσαν ακόμη να συνεργαστούν με τους κατακτητές, με τη δικαιολογία της αντιμετώπισης του λεγόμενου «Μπολσεβικισμού». Έτσι δεν θα κινδύνευαν και μάλιστα, πιθανότατα, θα αμείβονταν για τις «εθνικές τους υπηρεσίες» αργότερα. Όμως διάλεξαν το δρόμο της αντίστασης και του αγώνα, για να πετύχουν το όραμά τους για μια ελεύθερη Ελλάδα και για έναν καλύτερο κόσμο, έστω και αν γι’ αυτό «αμείφθηκαν» με μεταπολεμικές διώξεις .
Σήμερα λοιπόν, ημέρα αφιερωμένη στην ενωμένη Εθνική Αντίσταση, με την ευκαιρία της 68ης επετείου της ανατίναξης της σιδηροδρομικής γέφυρας του Γοργοπόταμου, (που, υπενθυμίζουμε, έγινε στις 25 Νοεμβρίου 19 42), είναι ευκαιρία, όχι μόνο για επιμνημόσυνη δέηση υπέρ των θυμάτων των αγωνιστών της Αντίστασης και την κατάθεση στεφανιών από τους θεσμικούς φορείς και, προ παντός, από τους επιζώντες αντιστασιακούς, είναι ευκαιρία να ξαναθυμηθούμε τον αγώνα εκείνον που έγινε σε όλη την Ευρώπη, σε όλη την Ελλάδα, αλλά και στη Χαλκιδική, για να ενισχυθεί η προσπάθεια των ελεύθερων λαών να κατανικηθεί το φασιστικό τέρας, να αποτραπεί η επικράτηση της νέας τάξης πραγμάτων σε όλο τον κόσμο, και να επικρατήσει το καθεστώς της ελευθερίας και της δημοκρατίας παντού. Είναι ένα σύμβολο αυτός ο εορτασμός, καθώς σημαδεύει την αντίσταση και τον αγώνα των ελευθερόφρονων ανθρώπων κατά των κάθε λογής κατακτητών και δικτατόρων. Και αν οι επιζώντες αντιστασιακοί, όπως είναι φυσικό, όλο και λιγοστεύουν, μας έχουν αφήσει ωστόσο παρακαταθήκη τον αγώνα που έκαναν, για να μας οδηγεί στα πιστεύω και στον τρόπο της προσωπικής και της κοινωνικής μας ζωής. Γι’ αυτό τιμούμε την Εθνική Αντίσταση –έστω και αν η εκδήλωση φθίνει κάθε χρόνο, και γι’ αυτό ίσως θα πρέπει να επανεξεταστεί η μορφή και το περιεχόμενο του εορτασμού.
Ευχαριστώ που με ακούσατε.
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
ΑπάντησηΔιαγραφήΔυστυχώς, ο κ. Ζωγραφάκης ενώ μας πληροφορεί για τις πρώτες ομάδες ένοπλων αντιστασιακών στην Ελλάδα ξεχνά ή δεν γνωρίζει ότι η πρώτη αντιστασιακή οργάνωση που εμφανίστηκε στην Χαλκιδική ήταν η ΥΒΕ.
ΔιαγραφήΕπειδή η δράση της ΥΒΕ/ΠΑΟ στην Χαλκιδική είναι σχετικά άγνωστη καταγράφω παρακάτω ένα ιστορικό της.
Η Χαλκιδική λόγο της γεωγραφικής της θέσης, που επέτρεπε την θαλάσσια επικοινωνία με την Μικρά Ασία, της εθνικής ομοιογένειας των κατοίκων της αλλά και της προπολεμικής ανυπαρξίας του ΚΚΕ, κίνησε την προσοχή της ΥΒΕ. Έτσι το καλοκαίρι του 1941 δύο από τα ικανότερα στελέχη της, ο Ι. Παπαθανασίου και ο Α. Αγαπητός, αναλαμβάνουν την ευθύνη της ίδρυσης τοπικών επιτροπών της ΥΒΕ και την οργάνωση της παθητικής αντίστασης στη Χαλκιδική. Η ΥΒΕ αποτέλεσε την πρώτη αντιστασιακή οργάνωση που παρουσιάστηκε στη χερσόνησο και ίδρυσε το πρώτο ένοπλο τμήμα. Ο Αγαπητός συγκροτεί κοντά στην Ορμύλια την «Κλαδούπολις», ένα μυστικό κέντρο υποδοχής και διαφυγής των στρατιωτών του Βρετανικού Εκστρατευτικού Σώματος καθώς και ελλήνων αξιωματικών, οι οποίοι ήθελαν να διαφύγουν στη Μέση Ανατολή. Από το καλοκαίρι του 1943 άρχισαν να λειτουργούν στον μυστικό καταυλισμό της «Κλαδούπολις» δύο παράνομοι σταθμοί ασυρμάτων υπό την διεύθυνση τριών ελλήνων αξιωματικών. Ένας από αυτούς, ο Υπίλαρχος Στεφανίδης, φοβούμενος την έντονη δραστηριότητα του ΕΑΜ, που όπως πίστευε θα παρακώλυε την αποστολή του, αλλά βλέποντας και την επέκταση της βουλγαρικής κατοχής ζητά από τον Παπαθανασίου, τον Ιούλιο του 1943, την οργάνωση ενός ένοπλου ανταρτικού τμήματος, περίπου 100 ανδρών, με αποστολή την προστασία της «Κλαδούπολις». Έτσι δημιουργήθηκε το Ιο και ΙΙο Τάγμα του 31ου Συντάγματος της ΠΑΟ.
Ενώ το ΙΙο Τάγμα βρίσκονταν κοντά στην «Κλαδούπολις», ώστε να έχει άμεση εποπτεία του δικτύου διαφυγής και επικοινωνίας, το Ιο Τάγμα περιόδευσε σε χωριά της βορειοανατολικής Χαλκιδικής επειδή, αφενός ο διοικητής του τάγματος, ο λοχαγός Α. Σκόρδας, γνώριζε πολύ καλά την τοποθεσία αφού ήταν τόπος καταγωγής του, αφετέρου για να τονώσει το εθνικό φρόνημα των κατοίκων και να δημιουργήσει πολιτικές επιτροπές της ΠΑΟ. Όμως, ο σημαντικότερος λόγος αυτής της περιοδείας ήταν η αναχαίτιση της εαμικής επιρροής. Έτσι, μια προσπάθεια του ΕΑΜ να συγκροτήσει ένοπλο τμήμα του ΕΛΑΣ απέτυχε εν την γενέσει της, καθώς η ομάδα των 50 με 60 κομμουνιστών που συγκεντρώθηκε κοντά στην Αρναία γι΄ αυτόν το σκοπό διαλύθηκε από τον Σκόρδα. Ας σημειώσουμε ότι ως το χειμώνα του 1943 δεν είχαν δημιουργηθεί στη Χαλκιδική ένοπλα τμήματα του ΕΛΑΣ, και όπως αναφέρει ένα σημαντικό τοπικό στέλεχος του ΕΛΑΣ "εμείς εδώ κάτω είχαμε μεσάνυχτα από τέτοια αντάρτικα".
Η απουσία του ΕΛΑΣ, η δυνατότητα συμμαχικών ρίψεων και η πιθανότητα αποστολής ενός Άγγλου αξιωματικού ως συνδέσμου δημιούργησαν σοβαρές προϋποθέσεις για την αναγνώριση των ενόπλων της ΠΑΟ στη Χαλκιδική, κάτι που δεν είχε συμβεί ως τότε με τους αντάρτες της ΠΑΟ σε άλλες περιοχές. Η πιθανή αναγνώριση από το Συμμαχικό Στρατηγείο «κατατάραξε το ΕΑΜ», με αποτέλεσμα να στείλει δυνάμεις του ΕΛΑΣ από άλλες περιοχές στην Χαλκιδική με σκοπό την εξολόθρευση της ΠΑΟ, όπως αναφέρει μια πηγή φιλική προς την ΠΑΟ. Η εκδοχή αυτής της πηγής πρέπει να ληφθεί με επιφύλαξη, γιατί είναι δύσκολο το ΕΑΜ να γνώριζε τις προθέσεις των Άγγλων εκείνη την στιγμή για την χερσόνησο. Έτσι, παρά την παρουσία βουλγαρικών στρατευμάτων κατοχής, η αντιπαλότητα ανάμεσα στο ΕΑΜ και την ΠΑΟ απέβη μοιραία για την δεύτερη.
Είναι δύσκολο να βρούμε ποιος ξεκίνησε το κύκλο της αντιπαλότητας στη Χαλκιδική, ίσως και να μην έχει μεγάλη σημασία, παρόλα αυτά θα καταγράψω τις επικρατέστερες εκδοχές, όπως τις παρουσιάζουν οι δύο πλευρές. Κατά τις φιλοεαμικές πηγές, ο φόνος του γραμματέα του ΕΑΜ Νέας Μαδύτου και η σύλληψη εαμικών στελεχών από τον Σκόρδα φαίνεται πως ξεχείλισαν το ποτήρι της αντιπαράθεσης. Από την πλευρά της ΠΑΟ για την αιχμαλωσία ενός παοτζή από το ΕΑΜ έγιναν συλλήψεις εαμικών ως αντίποινα. Στις 3 Νοεμβρίου 1943, τμήματα του ΕΛΑΣ από τα Κρούσια του Κιλκίς επιτέθηκαν και διέλυσαν το τάγμα του Σκόρδα, στο οποίο είχαν ενωθεί τα υπολείμματα ενός ένοπλου τμήμα της ΠΑΟ Βέρμιου-Πιερίας. Όσοι από τους παοτζίδες δεν αιχμαλωτίσθηκαν, μαζί με τους υπεύθυνους των σταθμών ασυρμάτων της «Κλαδούπολις» , κατέφυγαν στη Μέση Ανατολή. Ένα από τα σημαντικότερα δίκτυα διαφυγής και επικοινωνίας απονεκρώθηκε οριστικά. Η στρατιωτική επικράτηση του ΕΛΑΣ και η ενσωμάτωση της Χαλκιδικής στην «Ελεύθερη Ελλάδα» του εαμικού κράτους είχε τρομερές συνέπειες για εναπομείναντα στελέχη της ΠΑΟ. Κορυφαίοι τοπικά μέλη της οργάνωσης, όπως ο νομάρχης Αστέριος Σίσσας στον Πολύγυρο, ο υπάλληλος της Αγροτικής Τράπεζας Αλέξανδρος Αλεξάνδρου στην Αρναία και οι αδελφοί Κυπαρίσση από τα Βραστά απήχθησαν στα βουνά και εκτελέστηκαν από τον ΕΛΑΣ ως «αντιδράστικοί» ή εχθροί του απελευθερωτικού αγώνα. Οι εαμικοί θέλοντας να εξοντώσουν κάθε ιδεολογικό τους αντίπαλο του προσάπτουν τον τίτλο του «παοτζή», χαρακτηρισμός που για το ΕΑΜ αποκτά ένα ευρύτερο περιεχόμενο και περιλαμβάνει τους βασιλόφρονες, τους «πουλημένους στην Αγγλία», τους «συνεργάτες των γερμανών» και τους «προδότες». Η ταύτιση των αντιπάλων του ΕΑΜ με μία από τις παραπάνω κατηγορίες «νομιμοποιούσε» τις διώξεις του ΕΛΑΣ εναντίων τους. Από την μήνι τους δεν ξέφυγαν ούτε τα μέλη των τοπικών δικτύων διαφυγής, τα περισσότερα των οποίων ήταν απλοί χωρικοί.
ΑπάντησηΔιαγραφή